Бүкіл әлемде террористік шабуылдар болған кезде, біз адамзатқа арналған осы жаһандық қауіптен аулақ боламыз деп сену қисынсыз болар еді. Сондықтан, егеменді мемлекет құрылуының алғашқы күндерінен бастап ұлттық қауіпсіздік органдары бұл мәселені шешуге бағытталған. Ұлттық қауіпсіздік комитеті әлемнің барлық жетекші барлау органдарымен өте жақсы байланыста – бұл ынтымақтастық аясында ақпарат алмасу. Сонымен қатар, тәуелсіздік жылдарында Ұлттық қауіпсіздік комитетінің әртүрлі елдердегі әріптестерімен тығыз қарым-қатынасы және іссапарлар барысында көптеген тәжірибе жинақталды.
Террорлық шабуылдар «арнайы қызметтер үшін күтпеген жайт болды» деп айту дұрыс емес. Оларды сәйкестендіру бойынша жұмыс ешқашан тоқтаған емес. Террористік актілерді анықтау және жолын кесу міндеттерін барлық елдердің арнайы қызметтері әрқашан қарсы алды.
Тәуелсіздік алғаннан бері терроризмнен қорғауды қамтамасыз ету бойынша жұмыс жүргізіліп келеді және мұның дәлелі - алғашқы он жыл ішінде терроризмге қарсы негізгі заңдар қабылданды.
«Дәстүрлі емес діндер» деген тіркес белгілі бір бірлестіктерді тудырады. Бұл жерде «деструктивті ағымдардың немесе жалған діндердің жақтаушылары» деп айту ақылға қонымды болар еді. «Мүмін» деген сөз, дінге қарамастан, «ағартылған, руханиятты, жақсылық жасау» дегенді білдіреді, керісінше зиянды, шығаратын, жағымсыз, өрескел және өз көзқарастарымен бөліспейтін адамдарды айыптайды - бұны алдау мен айла-шарғы жасау оңай.
Кез келген соғыстың артында экономикалық мүдделер, ресурстар үшін соғыс тұр. Адамзат тарихы жек көрушілік сезімін ояту үшін азаматтардың діни сезімдері болған кезде көптеген мысалдарды біледі. Бұл кешегі католицизм мен православие, бүгінгі ислам. Бүкіл әлемдік діндердің негіздерінің негізі - көршіні сүю, ізгілік.
Егер біз дәл сол Сирияда Еуропаға газ құбыры үшін соғыс жүріп жатыр десек, онда ешкім өлмейді, бірақ егер бұл оларға кәпірлерге немесе дүниежүзілік террорға қарсы соғыс деп айтсаңыз, зеңбірек жемі мол болады.
Біз бірқатар экстремистік және террористік ұйымдарға тыйым салатын сот шешімдерін қабылдадық. Олардың тізімі Ұлттық қауіпсіздік комитетінің сайтында да, Терроризмге қарсы комитеттің сайтында да бар. Олардың қатарына «Таблиги Джамаат», «Хизб-ут-Тахрир» және деструктивті идеологияны жүргізетін басқа ұйымдар кіреді. Мәселен, олар еліміздің конституциялық құрылысын өзгертуге тырысады.
Қазіргі уақытта псевдо-салафиттік ағым қауіп төндіреді. Енді «араб мотивтері» қазақстандықтардың келбеті көріне бастады. Бұл біздің мәдениетімізге және ғасырлар бойы қалыптасқан өмір салтына мүлдем жат нәрсе.
Соңғы кезде «шабуылды Орталық Азияның тумасы жасады» деген сөзді жиі ести бастадық. Біздің көпшілігіміз өз отбасыларын жайлап тамақтандыру үшін тынымсыз еңбек ететін қарапайым адамдар болғандықтан, бұл тұжырым жағымсыз. Немесе бұл себеп - аймақтағы елдердің әлеуметтік-экономикалық жағдайында ма?!
Расында кімнің тұрақты жұмысы бар, кім жұмыспен айналысады, рухани ізденістерге уақыт жоқ. Сонымен бірге, біздің ұлттық идея мен идеологиялық білімнің болмауы рухани бос орынды қалыптастырады, ол міндетті түрде толтырылады. Бұл уақытта, өкінішке қарай, кез келген жағдайда теріс. Ал қиын әлеуметтік-экономикалық жағдай жағдайды одан сайын күшейтіп, әлеуметтік наразылықтың әртүрлі формаларына, соның ішінде деструктивті діни идеологияны қабылдауға алып келеді.
Бір мысал - Израиль. Ол әлемнің саяси картасында пайда болғаннан бастап, үнемі жауынгерлік дайындық күйінде болды. Көптеген жылдар бойы ел аумағында бір де бір террористік акт жасалған жоқ. Израильдің қауіпсіздік жүйесін әлемнің барлық барлау қызметтері зерттейді, бірақ жетістіктің басты критерийі - жалпыұлттық қолдау.
Осы орайда бүгінде қазақстандықтар терроризмге қарсы бірлесіп жұмыс істеу үшін қауіпсіздік күштерінің көмегіне жүгінуге қаншалықты дайын деген заңды сұрақ туындайды.
Мамандардың айтуынша, өкінішке қарай, дайын емес. Біздің отандастарымыз «азаматтық-құқықтық жауапкершілік» түсінігін дамытқан жоқ. Неліктен Батыста террористік әрекет аймақтарынан мигранттардың көп келуіне қарамастан, лаңкестік шабуылдар саны біздікінен бірнеше есе аз? Себебі әрбір азамат кез-келген күдікті оқиға туралы билікке хабарлауды өзінің міндеті деп санайды. Кеңес стереотиптері біз үшін әлі де жұмыс істейді.
Қоғамдық наразылық мәдениеті Қазақстанда қайта жанданды. Біз «секс», «ақпараттанушы», «алаяқ» болудан қорқамыз. Сіздің үйіңізге лаңкестік әрекеттен немесе есірткіні асыра пайдалану немесе қылмыскер тонау салдарынан қайтыс болған туысқаныңыз ретінде қиындықтар туындаса, кімді кінәлауға болады?
Қазақстандағы террористік актілерді санау 2011 жылдан басталды. Осы жылдар ішінде Қазақстанда 14 террористік шабуыл болды - нәтижесінде 90 адам, оның ішінде құқық қорғау органдарының қызметкерлері де қаза тапты. Тек 2016 жылдың екі айында Ақтөбе мен Алматыдағы террористік шабуылдар кезінде 37 адам қаза тапты.
2016 жылдың 18 шілдесінде Алматыда террористік акті жасаған Руслан Күлекбаевтың есімі жалпы зат есімге айналып, «қан», «қорқыныш» және «қорқыныш» сөздерін біріктірді.
Үш жыл бұрын екі айдың ішінде Ақтөбе мен Алматыда террористік актілер орын алды. Арнайы операциялар кезінде арнайы қызметтер жойған бейбіт тұрғындардың өліміне әкеп соқтырған қасіретті қылмыстарды жасаушылардың бір бөлігі ауыр жазаны өтеп жатыр.
2014 жылдан бастап қауіпсіздік қызметі 78 террористік актінің алдын алды. Егер статистиканы одан әрі жалғастыратын болсақ, былтырға дейін террористік әрекет аймағынан 125 адам оралды, олардың 57-сі сотталды. Сонымен қатар, күмәнді теологиялық мектептерден 384 студент қайтарылды. Олардың басым бөлігі Түркия, Египет, Иордания, Сауд Арабиясы және Пәкістанның жартылай заң мектептерінен.
Болашақта заңнама жетілдіріле бастайды. Сонымен қатар, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бірқатар бастамалары, мысалы, агенттік, содан кейін Дін істері министрлігін құруда көрінеді. Қазір Антитеррорлық орталықтың (ведомствоаралық құрылым) қамқорлығымен республиканың барлық мемлекеттік органдары экстремизм мен терроризмге қарсы күресумен айналысады. Сондай-ақ, Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің шешімімен мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жауапкершілік салалары бөлінген. Терроризмге қарсы комиссиялар құрылды, оларды аймақтық қауіпсіздік және мемлекеттік органдар үйлестіреді.
Осы орайда естеріңізге сала кетейік, азаматтарды ынталандыру мақсатында 2016 жылғы 9 қарашада үкіметтің «Терроризм актісінің алдын алуға немесе жолын кесуге көмектесетін ақпарат үшін сыйақы белгілеу және төлеу ережелерін бекіту туралы» қаулысы қабылданған болатын.
Егер жақындап келе жатқан қылмыс туралы ақпарат террористік актінің алдын алуға көмектесетін болса, онда ол ада 1,5-тен 2,5 млн. теңгеге дейінгі мөлшерде материалдық ынталандыру ала алады.
Терроризмге қарсы комитеттің сайтында сіз осы жағдайдағы мінез-құлық туралы ақпаратты таба аласыз. Басты кеңестердің бірі - террористік акт шыққан жерден тез арада кетіп, оқиға туралы полицияға дереу хабарлау.
Егер адамдар террорлық акт туралы ақпарат болса, заңсыз мазмұн немесе тыйым салынған әдебиеттерді тарату фактісі туралы куәгер болса, 110 – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Терроризмге қарсы қызметі, + 7-701-022-20-30 – Терроризмге қарсы комитеттің сенім телефоны (WhatsApp) нөмірлер бойынша хабарласлары керек. Бұл адамның өзінің және айналасындағылардың қауіпсіздігі үшін аса маңызды.
Индира Сәтім
4476 рет оқылды
