Фото: ©El.kz/Артем ЧУРСИНОВ
3-4 шілдеде Астанада Шанхай ынтымақтастық ұйымының саммиті өтеді. Қазірдің өзінде Қазақстан астанасына ШЫҰ-ға мүше елдердің өкілдік делегациялары келіп жатыр.
Өкілдік форумға Қазақстан төрағалық етеді.
Бұған дейін Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына қатысушы елдер өз алдына негізгі міндет – бұл ұйым кеңістігіндегі қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселесін айтқан болатын.
Саммитке 16 елдің: Қазақстан, Үндістан, Иран, Қытай, Қырғызстан, Пәкістан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан, Беларусь, Моңғолия, Әзірбайжан, Катар, БАӘ, Түркия және Түрікменстанның мемлекет және үкімет басшылары қатысады.
Сондай-ақ саммитке ШЫҰ Бас хатшысы мен ШЫҰ аймақтық терроризмге қарсы құрылымының атқарушы директоры қатысады. Оған БҰҰ Бас хатшысы мен ТМД, ЭЫҰ, АӨСШК, ҰҚШҰ, ХОСБ және ЕЭК сияқты халықаралық ұйымдардың басшылары, бақылаушы елдер мен диалог бойынша серіктестер басшыларының қатысуы күтілуде.
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің басшылары саяси, сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық өзара іс-қимылдың өзекті мәселелері мен саяси мәселелердің кең ауқымын қарастырады. Сонымен қатар, Астанада өтетін саммитте Беларусьтің Шанхай ынтымақтастық ұйымына кіруі туралы шешім қабылданады.
Белгілі қазақстандық қаржыгер Расұл Рысмамбетов халықаралық форумның қорытындысы қандай болатыны туралы, Төраға Си Цзиньпиннің мемлекеттік сапары аясында Қазақстан мен Қытай басшыларының алдағы диалогы, ШЫҰ келешегі, Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастық туралы пікірімен бөлісті.
– Астанада ШЫҰ саммиті басталады. Президент Тоқаев бұған дейін саммит «Көпжақты диалогты нығайту – тұрақты бейбітшілік пен дамуға ұмтылу» тақырыбына арналатынын атап өткен болатын. Күн тәртібі бір қарағанда саяси болып көрінгенімен, ондағы экономикалық құрамдас, ең алдымен, соңғы орында тұрмайды. Сіз бұл пікірмен келісесіз бе?
- Экономикалық құрамдас ШЫҰ қызметінде үнемі маңызды рөл атқарады. Қазіргі уақытта Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына Қытай, Үндістан, Қазақстан, Ресей және т.б. қоса алғанда, 3 миллиардтан астам халқы бар және жалпы ішкі жалпы өнімі 20 триллион доллардан асатын сегіз ел мүше. Экономикалық ынтымақтастық, инфрақұрылым мен логистиканы дамыту, мүше елдер арасындағы сауда мен инвестицияны ілгерілету саммитте талқыланатын маңызды мәселелер. Бұл аспектілер аймақтың тұрақты дамуы мен экономикалық байланысты нығайтуға тікелей әсер етеді.
– ШЫҰ қазір аймақтағы ірі саяси және экономикалық ойыншыларды біріктіретін ең ірі ұйым. Сіздің ойыңызша, ШЫҰ-ның болашағы қандай және ол жаһандық геосаяси жағдайға қандай әсер етуі мүмкін?
– ШЫҰ-ның болашағы зор. Ұйым аймақтық ынтымақтастықты нығайтуда, қауіпсіздікті қамтамасыз етуде және экономикалық байланыстарды дамытуда шешуші рөл атқарады. ШЫҰ аймақтағы тұрақтылық пен бейбіт дамуға ықпал етеді, бұл жаһандық геосаяси жағдайға оң әсер етеді.
ШЫҰ-ға мүше елдердің өсіп келе жатқан экономикалық ықпалын ескере отырып, ұйым жаһандық үдерістерге ықпал етуге, тұрақты дамуға және халықаралық бейбітшілікті сақтауға қабілетті әлемдік аренадағы маңызды ойыншыға айналуда.
Сауда – ең жақсы дипломатия, сондықтан мен ШЫҰ-ның сауданы дамытудағы шешуші рөлін көремін.
– ШЫҰ саммитімен қатар Қытай төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға ресми сапары өтеді. Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының басшылары не туралы сөйлеседі деп ойлайсыз?
– Қазақстан мен Қытай басшылары экономикалық ынтымақтастық, инвестиция, инфрақұрылым мен логистиканы дамыту, энергетикалық әріптестік сынды кең ауқымды мәселелерді талқылайтын шығар. Қазақстан экономиканың түрлі салаларына, соның ішінде ауыл шаруашылығы, көлік және энергетика инфрақұрылымына қытайлық инвестицияны белсенді түрде тартуда. Си Цзиньпиннің сапары екіжақты байланысты нығайтуға және екі елдің дамуы мен өркендеуіне бағытталған жаңа бірлескен жобалар туралы келісімдерге қол қоюға тамаша мүмкіндік береді.
Мәселен, жақында ғана «Қазпошта» бірқатар қытайлық және сингапурлық серіктестермен келісімдерге қол қойды, оның аясында Қазақстан логистикалық және пошталық хаб болады. Си жолдастың сапары барысында тағы да келісімдерге қол қойылады деп ойлаймын.
– Қазақстан қазір Қытайдан инвестицияны белсенді түрде тартуда, сонымен бір мезгілде ауыл шаруашылығы өнімдерінің (негізінен) Орта Корольдікке экспортын арттыруда. Мұндай ынтымақтастықтың, ең алдымен, біздің еліміздің болашағы қандай? Қазақстан Қытаймен ынтымақтастықтан қандай пайда көреді, ал Қытай Қазақстанмен ынтымақтастықтан қандай пайда көреді?
– Қытаймен ынтымақтастық Қазақстан үшін, біздің фермерлер мен жалпы өндірушілер үшін елеулі перспективалар ашады. Қытай инвестициясын тарту инфрақұрылымды жаңғыртуға, көлік дәліздерін дамытуға және агроөнеркәсіп кешенін дамытуға ықпал етеді. Қазақстан өзінің ауыл шаруашылығы өнімдері үшін Қытайдың орасан нарығына қол жеткізуде, бұл аграрлық сектордың өсуін ынталандырады және экспорттық кірісті арттырады. Қытай нарығы – өзінің қатаң ережелері бар түпсіз мұхит, оны сақтау ішкі стандарттарымызды көтеруге көмектеседі.
Қытай үшін Қазақстан стратегиялық транзиттік дәлізді және ауыл шаруашылығы өнімдерін тұрақты жеткізуді қамтамасыз ететін «Бір белдеу, бір жол» бастамасы аясындағы маңызды серіктес болып табылады. Мұндай ынтымақтастық екі жаққа да тиімді және екі елдің тұрақты экономикалық дамуына ықпал етеді.
– Саммитте бітімгершілік мәселесі – Ресей-Украина әскери қақтығыстарын тоқтату мәселесі қозғалады деп ойлайсыз ба? Өздеріңіз білесіздер, Қытай Халық Республикасының басшысы қалыптасқан жағдайды реттеу бойынша өз жоспарын ұсынған болатын. Ал бұл үдерісте біздің еліміз қандай рөл атқара алады?
- ШЫҰ саммитінде бітімгершілік және ресейлік-украиндық қақтығысты реттеу мәселесі аймақтық және жаһандық қауіпсіздік үшін маңыздылығын ескере отырып талқылануы мүмкін. Қазақстан бітімгершілік пен бейтараптық саясатын ұстанатын ел ретінде жанжалға қатысушы тараптардың диалогын жеңілдету және делдалдық етуде маңызды рөл атқара алады. Қазақстанның бейбіт келіссөздер жүргізу тәжірибесі бар және шиеленісті шешуге көмектесетін талқылау мен шешімдерді іздеу алаңын ұсына алады. ШЫҰ аясындағы өзара іс-қимыл шиеленісті бейбіт жолмен шешуге және аймақтағы тұрақтылықты нығайтуға ықпал ете алады.
Шын мәнінде, ШЫҰ елдері саммитте келіссөздерді ұйымдастыру алаңын ұсынатын қақтығысқа қатысушы тараптарға үндеуге қол қоюға тырысуы мүмкін.
Сұхбат алған
Күнсұлу Жаңбырбайқызы,
Астана – Алматы – Астана
376 рет оқылды
_140_110.jpg)
