Фото: strategy2050.kz
Бүгінде елімізде азаматтық мемлекеттік емес сектор қалыптасты, оның құрамына саяси партиялар, үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ), кәсіподақтар, этномәдени және діни бірлестіктер, тәуелсіз БАҚ және т.б. Бұл әртүрлі әлеуметтік топтар мен топтардың мүдделерін көрсететін жеткілікті белсенді қоғамдық ұйымдардың жиынтығы. Ресми деңгейде мемлекет пен азаматтық қоғам институттарының өзара іс-қимылы ресми саясаттың негізгі бағыттарының бірі ретінде танылады, – деп хабарлайды Ult.kz.
Сарапшылардың пікірінше, қазіргі заманғы әлеуметтік-саяси ғылымдарда «азаматтық қоғам» ұғымының өзінде оның нақты анықтамасы мен өлшем критерийлері жоқ. Атап айтқанда, қоғам дамуының жоғары деңгейі туралы айтып отырмыз, мұнда барлық қатынастар мен процестердің негізгі сипаты мен субъектісі өз құқықтарының, қажеттіліктерінің, мүдделері мен құндылықтарының бүкіл жүйесі бар адам болып табылады.
«Қазақстанда халық арасында инерциялық және патерналдық көңіл-күй басым. Біріншісі азаматтардың әртүрлі деңгейдегі қоғамдық өмірге белсенді қатысуына кедергі жасайды, олар тұратын аумақтағы әртүрлі мәселелерді бірлесіп шешуден бастап, елді басқару процесіне қатысуға дейін аяқталады. Соңғысы адамдарды өз өмірінің барлық дерлік мәселелерінде мемлекет пен оның органдарына тәуелді етеді, олардың тәуелсіздігін шектейді.
Азаматтық қоғам өзін-өзі ұйымдастыру мен өзін-өзі реттеу негізінде және тікелей мемлекеттің бақылауынсыз жүзеге асырылатын саяси, экономикалық, мәдени, этникалық, діни және басқа да қатынастардың жиынтығы ретінде анықталады. Алайда объективті факторларға байланысты қоғамның әртүрлі салаларында мемлекеттің үлкен рөлін мойындау керек. Бұл әсіресе COVID-19 коронавирустық инфекциясы тарала бастаған кезден бастап айқын көрінді, өйткені бұл процеске қарсы тұру және халықтың әртүрлі топтары мен жеке бизнеске қажетті көмек көрсету үшін қажетті ресурстарға мемлекет ие», – дейді сарапшы Мұрат Қастеев.
Өзін-өзі ұйымдастыру мен өзін-өзі реттеуге келетін болсақ, олар еліміздің ауылдық жерлерінде азды-көпті жұмыс істейді. Бұған ауылда адамдардың санасы мен мінез-құлқында үстемдік ететін ұжымдық принциптер және жергілікті тұрғындардың біршама тығыз әлеуметтік байланыстары көп жағдайда ықпал етеді. Осыған байланысты әртүрлі қоғамдық мекемелердің қызметі, мысалы, жергілікті қоғамдастықтардың жиындары мен жиындары, ақсақалдар кеңесі және т.б.
Тұрғындары ауыл тұрғындарынан сан жағынан басым (11 миллионнан астам/7 миллионнан астам адам) қалаларда халықтың атомизациялануының жоғары деңгейі және индивидуалдық менталитеттің басымдығы байқалады. Бұл факторлар, атап айтқанда, 2020 жылдың басынан бері жүргізіліп жатқан тұрғын үй қатынастары саласындағы реформалардың баяу қарқынына әсер етеді. Әңгіме көппәтерлі үйлердің тұрғындарының пәтер иелері кооперативтерінің (КСК) орнына жылжымайтын мүлік иелерінің бірлестіктері (ПИ) немесе жай серіктестіктер (ПТ) түріндегі басқарудың жаңа нысандарын құруы туралы болып отыр.
Қастеевтің пікірінше, азаматтық қоғам, әдетте, қоғамның әртүрлі топтары мен топтарының саяси емес мүдделерін білдіретін және жүзеге асыратын және мемлекеттен дербес әрекет ететін қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктердің жиынтығы ретінде қарастырылады. Бұл көзқарас ҮЕҰ азаматтық қоғам құрылымының негізгі элементі және оның институттарының ең белсенді бөлігі болып табылатын посткеңестік елдердің барлығына дерлік тән. Олар кәсіптік ерекшеліктермен шектелмеген және мемлекеттік билікке ұмтылмайтын коммерциялық емес құрылымдар. Әдетте, бұл санатқа саяси партиялар, қоғамдық-саяси қозғалыстар, кәсіподақтар және этномәдени ұйымдар кірмейді.
«Қазақстандық ҮЕҰ айтарлықтай кең әлеуметтік маңызды функцияларды орындайды және олардың көпшілігінің қызметі неғұрлым нақты тақырыптық және мақсатты (нақты мақсатты аудиторияға қатысты) бағыттылыққа ие. Осыған орай, олардың жұмысы барлық дерлік әлеуметтік маңызы бар салаларды қамтып, қазақстандық қоғам дамуының түрлі өзекті мәселелері мен мәселелерін шешуге елеулі үлес қосады. Қазақстанда, басқа посткеңестік республикалардағы сияқты, бұл үрдіс әлемнің бірқатар басқа елдеріне қарағанда кеш болса да, біршама белсенді түрде көріне бастады. Мемлекет бұл процесте маңызды рөл атқарады, қажетті саяси, құқықтық және басқа да жағдайларды жасайды және кеңейтеді. Тиісті шаралар Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 27 тамыздағы Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасында көрсетілген. Ол азаматтық қоғам мен оның институттарын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасауға, азаматтық белсенділікті қолдауға және дамытуға, азаматтар мен қоғамдық ұйымдардың шешімдер қабылдау және мемлекеттік істерді басқару процесіне қатысу деңгейін арттыруға бағытталған», – дейді сарапшы М.Қастеев.
Айта кетейік, бұл құжатты іске асыру 2020-2030 жылдар аралығында жүзеге асырылады. Түпкілікті нәтижелер азаматтық қоғам институттарының жұмысына және волонтерлік қызметке, белсенді ҮЕҰ мен басқа да қоғамдық құрылымдарға қатысатын азаматтар санының артуы, азаматтық секторға берілген мемлекеттік функциялар, тиісті ұйымдардың үлесін арттыру болады деп күтілуде.
616 рет оқылды
