08 қаң, 2025 сағат 17:51

NAZZARBECK: "Атаққұмарлық, біреумен жарысу - ол өнер емес"

Әрбір туындысында терең ой мен ерекше философия байқалатын Назарбек Оразбековтың әндері тыңдаушыны бейжай қалдырмайды. "Зауал", "Лапылда", "Жын ұрады" сынды шығармалары қазақ музыкасының алтын қорынан лайықты орын алары сөзсіз. Дегенмен, әндердің авторы әрі орындаушысы өз шығармашылығынан үлкен даңқ күтпей, қарапайымдылығын сақтайды. "Жертөледе музыка жазып, өз әлемімде жүре беруді ұнатамын" дейді ол. Ult.kz тілшісі әнші-композитормен сұхбаттасып, тыңдарманды оның шығармашылық әлемімен жақынырақ таныстыруды мақсат етті.

– Назарбек, желіде сіз туралы мәлімет өте аз екен. Өзіңізді толығырақ таныстырып өтесіз бе? Қай жақтың тумасысыз? Музыкалық біліміңіз туралы айтып өтсеңіз.

– Мен өзім негізі Қарағандының тумасымын. Анам-әкем Қарқаралы жақтан болғанымен, өзім Қарағандының айналасында, Үш төбе ауылында дүниеге келдім. 5-сыныптан бастап Қарағандыдағы мамандандырылған музыка мектеп-интернатында «Дәстүрлі ән мектебі» мамандығында оқыдым. Мектептен кейін Алматыдағы Құрманғазы атындағы консерваторияда «Дәстүрлі ән» мамандығы бойынша жоғары білім алдым.

– Сізді көптеген хит әндердің авторы ретінде білеміз. Әндеріңіз терең мағыналы, философиялық десе болады. Әннің сөздерін өзіңіз жазасыз ба? Немесе қай авторлармен жұмыс істейсіз?

– Әндерімнің әуенін де, сөзін де өзім жазамын. 2013 жылы өнер жолына енді келіп жатқанда, «Қазақстан дауысына» қатысып бастағанда «Көңіл шіркін» деген әнмен шыққанмын. Ол әннің авторы Сәкен Мұсағалиев. 2015 жылдан бастап әндерімнің әуенімен қатар, сөзін де жаза бастадым. Осылайша өзіме ең ыстық «Зауал» әні дүниеге келді. Бұл ән менің авторлық қыр-сырымды ашты деп ойлаймын. Содан кейінгі «Лапылда», «Үрей» әндерімнің сөзін өзім жаздым. Әндерім бұл менің сырым, ішкі шерім деп айтсам болады. Осы әуен, ән жазу арқылы мен шерімді тарқатамын.

– Жуырда «Тәуелсіз Қазақстанның танымал музыкасы туралы» деген энциклопедиялық кітап жарық көрді. Көптеген әншінің есімі енді кітапқа. Бірақ сіздің есіміңіз жоқ екенін байқадық. Сізді бұл мәселе толғандырмады ма? Лайықты бағаланбай жүрмін деген ой туындамай ма?

– Жоқ, ондай мәселе толғандырмайды. Мен жертөледе, өз әлемімде өзіммен-өзім жүрген адаммын. Ешкіммен жарысқым келмейді. Мен ғұмырымды музыкаға арнаған адаммын. Атаққұмарлық, біреумен жарысу - ол өнер болмайтын сияқты. Оған қатты қызығушылығым жоқ. «Ана кітапқа енбей қалыппын, ана жерге неге шақырмады» деген ой мені толғандырмайды. Жертөледе музыкамды, әнімді жазамын, жаяу жүремін. Әншілермен де аса араласпаймын. Әуенмен, әнмен сырласқанды ұнатамын.

2020 жылы «Өнер қайраткері» ме, сондай бір атақ берсек деп едік деп бір рет хабарласты. Өзім бас тарттым. «Жын ұрады» деген әнімдегідей, бұл атақты бәрі ала берсе, оның не мәні қалады? Кітап авторлары мен туралы білмейтін шығар, ода тұрған ештеңе жоқ, бұл мені тіпті қынжылтпайды.

Лайықты бағалану туралы, тыңдармандар өз бағасын бере жатар. Менің тыңдармандарым орысша айтқанда «ценительдер» ғой. Менің әнімді 100 адамның ішінде 2 адам сүйіп, түсініп тыңдаса мен үшін сол да бақыт. Маған кейде "Әніңізден мынадай ой түйдім, соны меңзедіңіз бе?" деп жазып жатады. Сондай пікірлердің өзі маған жетіп жатыр. Сондықтан лайықты бағаланбай жүрмін деген де ой туындамайды. Бәрі жақсы, позитив, ешкімге өкпе-ренішім жоқ.

– Сұхбаттарыңыздың бірінде той әншілеріне деген ренішіңіз байқалады. «Жеңіл-желпі әндермен жеңіл ақша табуға құмар» дегендей ой айтыпсыз. Қалай ойлайсыз, тойға шықпай-ақ, терең мағыналы әндер айтып, Қазақстанда табысты болуға бола ма? Сіз өзіңіз тойда ән айтасыз ба?

– Бізге тойдың сахнасы мен өнер алаңын шатастырып алмау керек сияқты. Соның ара-жігін анықтап, сезетін болса жақсы болар еді. Сахнаны тойдың әншілері жаулап алды десем болады. Тойдың әні тойда шырқалуы керек деп есептеймін. Тойға адам не үшін барады? Көңіл көтеру үшін барады. Өзім де тойға барғанда той әндеріне билеймін. Ал сахнаға келгенде, кешке келгенде әдемі әуен, есті, сапалы, саналы дүние тыңдағым келеді. Біздің сахна тойға айналып кеткен сияқты. Бұл менің жеке пікірім.

Терең, мағыналы әндер орындап, Қазақстанда табысты болу әлі де қиын. Өнерге ғашық, артынан есті, сапалы дүние қалдыруды ойлаған адам сол музыкасымен бай ғой. Той әндерін орындау да кейбіреуіне ұнауы мүмкін. Бірақ біз ара-жігін ажыратып отырсақ, нұр үстіне нұр.

Мен де арасында тойға шығып тұрамын. Мен негізі бала кезден тойда жүрген адаммын. 4-5 сыныптан домбырамды арқалап тойға шығатынмын. Алғашқы гонорарым 1500 теңге болатын. 2013 жылға дейін тойға шығып жүріп, сосын бәсеңдеттім. Қазір толығымен шығармашылықпен айналысып жүргендіктен, таңдап барамын тойға. Өнеріңді түсінетін, бағалай алатын адамдар болса барамын және көбіне домбырамен әндер орындаймын. Сосын билету үшін «Лапылда», «Көңіл шіркін» әндерімді орындаймын. Қазір мен тойдан емес, көбіне киноиндустриядан нәпақа тауып жүрмін. Кинокомпозитормын десем болады. Қазір отандық фильмдер ғана емес, шетелдік туындыларға да әуен жазамын. Негізгі табысым сол.

– «Жұлдызды жекпе-жекке» дәстүрлі әндерді осылай да шырқауға болады» дегенді дәлелдеу үшін бардым депсіз. Әділқазылар алқасына ренішіңіз барын да жеткіздіңіз. Бірақ 4 жылдан кейін «Жұлдызды жұпқа» қатыстыңыз. Бұл жобаға қандай мақсатпен бардыңыз? Нәтижесі көңіліңізден шықты ма?

– Негізі «Жұлдызды жекпе-жектен» өзім ләззат алған едім. Себебі бұған дейін дауысымды жоғалтып алып, көп жыл сахнадан шеттеп қалған болатынмын. Сөйтіп, осы жобаға қатысқанымнан рахаттандым. Иә, әділқазыларға ренішім болып, бір сұхбатта эмоциямен айтып тастаппын. Бірақ оның бәрі артта қалды, қазір ешкімге ренішім жоқ. Мен тек өзімді түзеуім керек, соны түсіндім. Басқалар аяқтан шалса да, ренішім болмауы керек. Теріс пікір, аяқтан шалу дегеннің бәрін елемей, өзіммен ғана жұмыс істеуім керек. «Жын ұрады» әнімде айтқандай, керексіз оймен миымды былғағым келмейді. Қазір уақытты кері айналдырса, сол сұхбатта сәл жұмсақтау айтар ма едім.

«Жұлдызды жұп» мен үшін демалыс болды. Кейінгі кезде киноиндустрияға қатты кетіп қалған едім, осы жоба арқылы сахнаға қайта оралып, ән айтып, шығармашылығымды қолға алдым. Жоба өте ұнады, танымайтын әншілермен танысып, арқа-жарқа болдық. Соңына дейін бармасақ та, Аршат екеуміз сахнада өмір сүрдік. Екеумізде де финалға жетейік деген ой болған жоқ, сахнаға шығып рахаттанамыз, шоу жазаймыз, көрерменге көңіл күй сыйлаймыз деген мақсат болды. Әрине, финалға жетсек те жақсы болар еді, бірақ енді осы нәтиже де жаман емес. Бәрі ұнады маған. «Жұлдызды жұп» кезінде өзіме басқа қырымнан қарай бастадым, өзімдегі қателіктерді көрдім, өзім үшін көп нәрсе түсіндім. Ұйымдастырушыларға да, көрерменге де көп рақметімді айтамын.

– Біраз жыл «дауысымды жоғалтып, сахнаға шыға алмай қалдым» депсіз. Осы жылдарда күйзеліске түскен кезіңіз болды ма? Қалай шықтыңыз? Бұл күресте музыка сізге қалай көмектесті?

– Иә, дауысымды жоғалтып, күйзеліске түскенім бар. Жатар алдында көзіме жас алып, «Осымен енді бәрі бітті ме» деп күйзелген кезім болды. Өйткені менің негізгі аспабым – дауысым екенін түсіндім сол кезде. Бірақ қазір күйзелістен өзімді алшақ ұстаймын. Күйзеліске уақыт жоғалтқым келмейді. Көңіл күйім түсіп бара жатса өзімді жұмысқа арнаймын, қолымды бос қылдырмаймын. Ештеңеге уақыт болмайтындай, жұмысқа басыммен кіріп кетемін. Музыка әрдайым жаныма ем.

– «Tiri» деген әніңіз психологиядағы бала бейнеге арналған депсіз. «Лапылда» деген әніңіз позитивке жетелейтін заманауи тамаша әндердің бірі. Психологиялық тағы қандай мәселелерді көтергіңіз келеді? Отан туралы әндер жазу ойыңызда жоқ па? Махаббат туралы әндеріңіз аз екенін байқадық...

– «Tiri» деген ән психологиядағы бала бейнеге емес, ол іштегі түбір, өзек, рухани дүние. Ішімдегі бала бейнені ояту деуге болады. Бала бейне кіршіксіз болады ғой, таза, пәк. Сол бала бейнені ояту. Және бұл жерде өзек жайлы айтылады. Жалпы психоделика маған қызық тақырып. Әуеннің өзінде астарлы бір әңгіме болады. «Несіне» деген әнім бар, ода екі-ақ жол, оны көбі түсінбейді, бірақ ол жерде әуен «сөйлеп тұрады». Бір инструмент сөйлеп жатады, басқа инструмент жауап беріп жатуы мүмкін. Мен «Триптих» деген альбом дайындап жатырмын. Ішіне үш ән кіретін болады, адамның үш күйі туралы. Негізі үш ән де дайын, бірақ әлі уақыты келмеген сияқты. Осы жылдың аяғында немесе келесі жылы шығарғым келеді. Себебі тындарман да дайын болуы керек сияқты. Шығармашылығымда ерекше орын алатын үш ән болайын деп тұр. Жанымды салып жазған үш ән. Бірақ ол көпшілікке арналмаған музыка. Екінің бірі түсінбейтін сияқты. Бірақ оны жазып жатқанда жаным рахаттанды. Шыққан соң бағасын берерсіздер.

Отан туралы әндер жазу ойда бар. 2023 жылы Парижге барып келген соң еліме деген көзқарасым өзгерді. Қазір сол туралы ойлап жүрмін, бірақ басқаша бергім келіп жүр, өзімнің ракурсымнан ұсынсам деймін.

Махаббат туралы әндерім аз. Себебі ғашық болған кезім аз. Жүрген қызым да аз. Шын сезініп жазған бір әндерім бар. Бәлкім биыл ұсынып қалармын осы тақырыпта.