Фото: Ашық дереккөзден
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері демократиялық және құқықтық мемлекет құрудың стратегиялық бағытын ұстанды. Зайырлы мемлекет саяси партиялар институтын құрмайынша бұл бағытта дами алмайтыны белгілі. Саяси партиялар институты сайлаушыларға өз ұстанымдарын ұсыну, үкіметке ұсыныстар енгізу және сайлауда жеңіске жеткеннен кейін өз бағдарламасын жүзеге асыру арқылы саяси плюрализмді дамытуға мүмкіндік береді. Бұл туралы Ult.kz тілшісі сараптап көрді.
Партия құру және оған кіру – белсенді азаматтардың мемлекеттің қоғамдық-саяси өміріне араласуының және мемлекеттік саясатқа өзіндік үлес қосуының немесе ықпал етуінің құралы.
Әлеуметтік-экономикалық және саяси жүйесі өзгерген Тәуелсіз Қазақстан саяси плюрализмді белсенді түрде қалыптастыруда. Бұл әсіресе 1990-2000 жылдардағы қоғамдық-саяси өмірді демократияландыру, халықтың белсенділігінің артуы, көптеген саяси партиялар мен оппозициялық қозғалыстардың құрылуы барысында айқын көрінді.
Яғни, азаматтардың өз ұстанымдарын, көзқарастарын, ұсыныстарын жеке-дара емес, мүдделі тұлғалармен бірлесе отырып, белгілі қоғамдық ұйым аясында білдіретін мәдениеті қалыптаса бастады. Жалпы, Қазақстанда партия құрған кезде дивизия мен оның құрамы тек 1990 жылдары ғана қалыптасты деп айтуға да болмайды.
Қазіргі даму тенденциялары
«Нұр Отан» партиясының жеңісімен елімізде үстем партиялық жүйе қалыптасты. 2000 жылдары саяси плюрализмнің күшеюіне «Қазақстанның демократиялық таңдауы», «Ақ жол» және «Азат» партиялары үлес қосты. Ал басқарушы институтқа айналған «Нұр Отан» негізгі стратегиялық құжаттарды дайындауға атсалысып, сайлауалды тұғырнамасын бекітті, мемлекеттік бағдарламаларды қадағалау функциясын күшейтті, тіпті партияның өзіндік доктринасы болды.
Кейбір сарапшылар тек күшті ұлттық партия ғана саяси билік пен қоғамның прогрессивті топтастырылуын қамтамасыз етеді деп санайды. Ал екіншісі, керісінше, оппозициялық партияларға көбірек мүмкіндік беру керек деп есептейді.
Сонымен қатар, заңнамалық өзгерістерге сәйкес, партиялық тізімдерде кемінде 30 пайыз әйелдер мен 20 пайыз 35 жасқа дейінгі жастар болуы тиіс. Бұл реформалық қадамдар партиялық-саяси жүйеде ашықтық пен әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған.
«Нұр Отаннан» «AMANATқа»
2022 жылдың наурыз айының басында ел билеушіпартиясының кезектен тыс съезінде «Нұр Отанның» атауын AMANAT деп өзгерту туралы шешім қабылданды. Бір айдан кейін партия төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев өкілеттігін Мәжіліс спикері Ерлан Қошановқа беріп, оның мүшелігінен кетті.
Тоқаев атап өткендей, президент ешбір партияға басымдық бермей, саяси бейтарап болуы керек.
«Бұл менің ұстанымым. Бұл принцип сайлауға қатысатын барлық күштерге тең мүмкіндіктер туғызып, саяси жүйеде әділдік орнайды. Партия атқарушы билікке тәуелді болмаса, халықтың оған деген сенімі нығайып, беделі артады» деп атап өтті Президент.
Қазіргі уақытта Қазақстанда алты саяси партия ресми тіркелген:
AMANAT
Қазақстанның «Ақ жол» Демократиялық партиясы
Қазақстан халық партиясы
Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы
«Ауыл» халықтық-демократиялық патриоттық партиясы
Жаңа либералдық дәуір
Соңғы рет конституциялық түзетулер мемлекет басшысының барлық саяси реформаларының заңды жалғасы болып табылады. Және бұл түзетулердің ішінде суперпрезиденттік модельден президенттік республикаға түпкілікті көшуді қамтамасыз ететін түзетулер бар. Яғни, өзгерістерге сәйкес, президент бұдан былай өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезеңінде ешбір саяси партияға мүше бола алмайды. Түзетудің артықшылығы – саяси бәсекелестікті арттыру және барлық саяси партиялардың дамуына тең жағдай жасау.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстандағы партиялық және сайлау заңнамасын ырықтандыру биліктің барлық деңгейінде қабылданатын шешімдердегі қоғамның рөлін күшейтіп, жаңа партиялардың пайда болуына әкелетінін атап өтті. Қолданыстағылар өз қызметін қазіргі тенденциялар мен азаматтардың сұраныстарына сәйкес қайта құруы керек. Ол басым бағыттардың бірі – партиялық-саяси саланы жаңғырту екенін баса айтты.
«Дауыстар үшін бәсеке күшейе түседі. Әрине, саяси процестің өзі динамикасы мен мазмұны өзгереді. Осыны ескере отырып, елімізде жаңа партиялар пайда болуы мүмкін, ал бұрыннан барлар өз қызметін қазіргі заманғы үрдістер мен азаматтардың сұраныстарына сәйкес қайта құруға кіріседі», - деді Мемлекет басшысы.
Жалпы, партиялық жүйедегі реформаны өзгерту Қазақстанды ауқымды жаңғыртудың ең маңызды кезеңі болып табылады.
451 рет оқылды
