Фото: "Самұрық-Қазына" баспасөз қызметінен
Ел ішінде тараған пікірге қарамастан, егер холдингішілік сатып алулар, сондай-ақ ТЖ және коммуналдық қызметтер аясындағы сатып алулар алынып тасталса, "Самұрық-Қазына" қорындағы бір көзден (АИ) сатып алу үлесі небәрі 7% құрайды.
Бұл туралы Қордың басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов маусым айында "Самұрық-Қазына" брифингінде 2024 жылы сатып алудың жалпы көлемі 3,6 трлн теңгені құрағанын атап өтті.
"Бір көзден сатып алу 2,2 трлн теңгені немесе 60% құрады, бұл көрсеткіш түсіндіруді талап етеді. Бұл сатып алулардың көпшілігі бәсекелестік мүмкін емес немесе орынсыз болатын объективті негізделген жағдайлар екенін түсіну маңызды. 56% — холдингішілік сатып алулар.
Мысалы, мұнай-газ саласында барлаудан тасымалдауға және сақтауға дейінгі барлық өндірістік цикл топ ішінде жүзеге асырылады. Бұл үйлестіру, қауіпсіздік және технологиялық үйлесімділік мәселелеріне байланысты.
Мұндай сатып алу көлемі — шамамен 1 трлн теңге. 17% — бұл өңірлердегі тұрақтылықты қалпына келтіруге бағытталған апатты және төтенше жағдайларға байланысты сатып алулар. Ал 15% — табиғи монополиялардан сатып алу - электр энергиясы, су, жылу, газ, онда баламалы жеткізушілер жоқ", - деп түсіндірді Жақыпов.
Егер осы негізделген Санаттар алынып тасталса, 2024 жылы бір көзден сатып алу көлемі небәрі 255 млрд теңгені немесе 60% емес, жалпы сатып алу көлемінің 7% құрады, деп жалғастырды ол.
Бұған дейін БАҚ-та қор барлық тауарлар мен қызметтердің 60% бір көзден сатып алатындығы туралы ақпарат шыққан болатын.
Сенімділіктің кепілі ретінде Қор ішіндегі сатып алулар
"Самұрық-Қазына" қорының Сатып алу жүйесінде бір көзден (АИ) сатып алу жиі сұрақтар туғызады. Әсіресе, 2024 жылы жасалған барлық келісімшарттардың шамамен 60% - ы дәл осылай жасалғаны айтылғанда туындайды.
Бұл санның артында негізделген әдіс, қатаң ереже және өндірістік процестердің логикасы жатқанын түсіну маңызды.
Қор шеңберінде бір көзден сатып алу - бұл қор тобының ішіндегі компаниялар арасындағы стратегиялық шарттар. Холдингішілік сатып алулар (ВХК) деп аталатындар барлық бір көзден сатып алулардың негізгі үлесін құрайды - олардың жалпы көлемінің шамамен 56% құрайды.
Бұл ішкі өндірістік логистика: еншілес және тәуелді компаниялар тауарларды, жұмыстарды және Қызметтерді топтың басқа компанияларынан сатып алады.
Мысалы, мұнайды ҚазМұнайГаз құрылымына кіретін компаниялар өндіреді. Содан кейін оны тасымалдау керек - мұны магистральдық мұнай құбырларының ірі операторы ҚазТрансОйл жүзеге асырады. Бұдан әрі мұнай өңдеу зауыттарына қайта өңдеу жүріп жатыр, мысалы, Атырау МӨЗ (ҚМГ құрамында) келіп түседі. Содан кейін өнімдер (дизель отыны, бензин және т.б.) теміржол арқылы тасымалданады - бұл KTZ Cargo (Қазақстанға Темір Жолы - ҚТЖ кіреді) айналысады. Сақтау және жөнелту - ол да компаниялар тобында.
Компаниялар кестелер, технологиялар және стандарттар бойынша келісілген және ақаулар мен қабаттасуларды болдырмауға болады. Мұндағы холдингішілік логистика қызмет көрсетудегі сәтсіздіктерді болдырмауға, апаттарды тезірек қалпына келтіруге, жүктеме шыңдарын алдын-ала жоспарлауға мүмкіндік береді.
Холдинг ішіндегі сатып алу тізбегі бәсекелестікті төмендету туралы емес, тұрақтылық, сенімділік және өндірістік логика туралы.
"Самұрық-Қазына" бір көзден сатып алу тізбесін қысқартады
Қор бір көзден сатып алу үшін негіздерді жүйелі түрде қысқартады:
- 2022 жылдан бастап АИ үшін негіздер тізбесі 47% - ға-34-тен 18 тармаққа дейін қысқарды;
- ВХК бойынша ТЖҚ тізбесі-екі есеге қысқарды: 208 - ден 101-ге дейін;
- 2025 жылғы 14 ақпаннан бастап күнделікті және апталық қажеттіліктерді сатып алу алынып тасталды - бұл АИ үлесін төмендетудің тағы бір қадамы.
"Самұрық-Қазына" өндірістік қажеттілік пен ашықтықты сақтау логикасында әрекет етеді. Бәсекелестік қажет жерде ол қамтамасыз етіледі. Үздіксіз жұмыс және технологиялық үйлесімділік қажет болған жағдайда-бір көзден сатып алуға рұқсат етіледі, бірақ қатаң реттелетін тізім шегінде.
АИ үлесін төмендету бойынша жұмыс мемлекеттік органдардың, өндірістік компаниялар мамандарының және сатып алу департаментінің қатысуымен жалғасуда.
Бұл 60% - ның көп бөлігі қор ішіндегі компаниялар арасындағы сатып алулар, табиғи монополиялардан алынатын қызметтер және төтенше жағдайда жасалған келісімшарттар болып табылады. Бұл қолданыстағы әдістеме. Мұның бәрі заңда көзделген және қатаң түрде регламент бойынша жүргізіледі. Егер сіз осы объективті жағдайларды алып тастасаңыз, бәсекелестікке жатпайтын сатып алу фактісі бойынша тек 7% ғана қалады. Және бұл қазірдің өзінде нақты масштаб, бұл ойдың төмен көлемін көрсетеді.
Қорды сатып алуда отандық өндірушілерді қолдау
"Самұрық-Қазына" тобының сатып алуындағы басым бағыттардың бірі отандық тауар өндірушілерді (ОТП) қолдау.
Қорды сатып алудың қолданыстағы тәртібі Мемлекеттік сатып алуды қоса алғанда, басқа реттелетін сатып алуларда баламасы жоқ 16-дан астам бірегей қолдау шараларын, оның ішінде ОТП-ның сөзсіз басымдығын қамтиды.
2024 жылдың нәтижелері бойынша ОТП-мен жұмыстар мен қызметтер шеңберінде пайдаланылатын тауарларды жеткізуді қоса алғанда, 1,1 трлн теңгеден астам сомаға шарттар жасалды. Осы соманың 494 млрд теңгесі ұзақ мерзімді келісімшарттарды құрайды, бұл 2023 жылғы көрсеткіштерден 76% - ға артық. 2022 жылмен салыстырғанда отандық өндірушілерден сатып алу көлемі 7 есеге өсті.
Жаңа өндірістерді құру бағдарламасына ерекше назар аударылады. Қазақстан аумағында өндірісті ашуды жоспарлап отырған Шетелдік инвесторлар 20 жылға дейінгі мерзімге ұзақ мерзімді офтейк-келісімшарт ала алады.
Осылайша, қор инвесторлар үшін қолайлы жағдай жасайды, сонымен бірге елдің импортқа тәуелділігін төмендетеді.
Астанадағы екі ірі зауыттың жұмысы: Француз Alstom - "Электровоз құрастыру зауыты" және "Локомотив құрастыру зауыты" иесі американдық wabtec. Шетелдік компаниялар қордың портфельдік компаниясы – Қазақстан темір жолымен ұзақ мерзімді келісімшарттар жасай алды, бұл оларға кепілдік берілген өткізу көлемін береді.
Айта кетейік, Alstom және Wabtec ҚР Президенті жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесінің 37-ші пленарлық отырысына қатысты.
Осы іс-шарада СИИ тең төрағасы, ЕҚДБ Президенті Одиль Рено-Бассо "Самұрық-Қазына" өңірдегі ең озық сатып алу ережелеріне ие екенін және Банк оларды жетілдіруге де қатысатынын атап өтті.
869 рет оқылды
