Соңғы үш жылда Қазақстанның Ресейге инвестициялары тұрақты өсім көрсетіп, өнеркәсіп, қаржы, көлік және цифрлық технологияларды қамтып отыр.
Өсу бар, бірақ ресейлік салымдардан қалып отыр
Қазақстанның Ресейге инвестициялары көлем жағынан әлі де Ресейдің Қазақстанға салған қаржысынан едәуір аз. Алайда соңғы жылдары олардың динамикасы біртіндеп өсіп, жобалардың географиясы кеңейіп келеді.
2024 жылы Қазақстанның Ресей экономикасына тікелей инвестициялары шамамен $1,1–1,3 млрд құрады, ал жинақталған капитал $6 млрд-тан асты. Салыстыру үшін: сол кезеңде Ресейдің Қазақстанға тартқан қаржысы $4 млрд-тан асып, жалпы жинақталған көлем $26–27 млрд-қа жетті, яғни төрт есеге жуық көп. Дегенмен, Қазақстан капиталының Ресейдегі өсу қарқыны тұрақты: 2022 жылы $900 млн болған көлем 2023 жылы $1 млрд-қа жетіп, 2024 жылы осы межеден жоғары деңгейде сақталды.
Инвестициялардың салалық құрылымы
Негізгі қаржы құю бағыттары мыналар болды:
• Өнеркәсіп және металлургия - қазақстандық инвестициялардың 50%-ына дейін;
• Қаржы қызметтері мен көлік - шамамен 20%;
• Сауда және жылжымайтын мүлік - 15%-ға дейін;
• Энергетика, химия және ауыл шаруашылығы - қалған 15%.
Ерекше назар бірлескен өндірістік және инфрақұрылымдық жобаларға аударылуда. Олардың қатарында құбыр және теміржол тораптары, логистикалық терминалдар мен сервистік алаңдар бар.
Мысалдар мен жобалар
Өнеркәсіптік және шикізат секторлары
Қазақстандық ұлттық компания «ҚазМұнайГаз» Ресейдегі мұнай-газ өндіру жөніндегі бірлескен жобаларда үлеске ие болып, экспорттық нарықтарға көмірсутектерді жеткізетін құбыр желілерін дамытуға қатысуда.
Сонымен қатар ірі қазақстандық агрохолдингтер Ресейдің оңтүстік аймақтарында ауыл шаруашылығы инфрақұрылымын сатып алу және салу жұмыстарына белсенді қатысуда. Бұл жобалар астық сақтау қоймаларын құруды, сондай-ақ үшінші елдерге экспорттық жеткізілімдерді қамтамасыз етуді қамтиды. Мұндай қадамдар азық-түлік қауіпсіздігін нығайтып, сауда ағындарын әртараптандыруға ықпал етеді.
Қаржы секторы
Halyk Group қаржы тобы («Халық» банкі) Ресейде еншілес компаниялар желісін белсенді түрде дамытып келеді. Ол жеке тұлғаларға да, корпоративтік клиенттерге де банк және сақтандыру қызметтерін ұсынып, қазақстандық капиталдың Ресей қаржы нарығындағы қатысуын кеңейтуде.
Инфрақұрылым, логистика және көлік
Қазақстандық компаниялар Ресейдің шекаралас аймақтарында логистикалық орталықтар мен қойма кешендеріне инвестиция құюда. Мұндай жобалар Қытай, Қазақстан және Еуропа арасындағы транзитті Ресей аумағы арқылы жеңілдетуге және оңтайландыруға маңызды рөл атқарады. Сәтті кооперация мысалдарына теміржол терминалдарын бірлесіп басқару және мультимодальды көлік бағыттарын дамыту жатады. Бұл бүкіл Еуразия кеңістігінің транзиттік әлеуетін арттыруға ықпал етеді.
Жоғары технологиялар, қаржы және жылжымайтын мүлік
Мәскеу мен Санкт-Петербургте Қазақстанның ірі телекоммуникациялық және IT-компанияларының өкілдіктері ашылды. Олар цифрлық сервистерді, сондай-ақ бірлескен fintech және insuretech шешімдерін ілгерілетуде.
Қазақстандық инвестициялық қорлар коммерциялық жылжымайтын мүлік жобаларына да қатысуда: бизнес-орталықтар, тұрғын үй кешендері және сауда ойын-сауық нысандары салынуда. Бұл дәстүрлі салалардан тыс инвестициялардың әртараптандырылғанын көрсетеді.
Ресей нарығына деген қызығушылық өңірлік деңгейде де артып келеді: 2024 жылы қазақстандық бизнес-миссиялар Мәскеуде, Санкт-Петербургте, Сібірде және Поволжьеде жұмыс істеп, жаңа алаңдар мен сервистік орталықтар ашты. Ерекше көңіл көлік-логистикалық жобаларға бөлінуде. Атап айтқанда, Қазақстан Ресей аумағында орналасқан «Құрғақ портты» дамытуға қатысуда. Бұл нысан Солтүстік ендік магистралін және Транссібірді Қытай және Каспий аймағымен байланыстырып, Еуразиялық көлік желісінің негізгі элементтерінің біріне айналатыны күтілуде.
Интеграция және сенім факторы
Сарапшылардың пікірінше, Қазақстанның Ресейге инвестицияларының өсуі тек бизнес мүддесімен ғана емес, сонымен бірге саяси-экономикалық ахуалмен де байланысты. Әсіресе Еуразиялық экономикалық одақтың дамуы, кедергілердің алынуы және бірлескен жобалардың институционалдануы маңызды рөл ойнауда.
Қазақстанның Ресейдегі елшісі Даурен Абаев атап өткендей, «жаңа жобалар тек мемлекеттеріміздің экономикасын ынталандырып қана қоймай, сонымен қатар халықаралық байланыстарды нығайтып, болашаққа жақсы серпін береді».
Ресей тарапы да оң көзқарас білдіруде. РФ-ның Қазақстандағы елшісі Алексей Бородавкиннің айтуынша, егер офшорлық юрисдикциялар арқылы кірген капиталды есепке алсақ, Ресейдің Қазақстанға құйған жалпы инвестиция көлемі ресми деректерден екі есе жоғары болуы мүмкін. Ал қазақстандық бизнес, дипломаттың сөзінше, «Ресейге белсенді кіруде», бұл инвестициялық үдерісті «қос бағытты көше» түрінде қалыптастырады.
Қорытындылар
Инвестиция көлеміндегі айтарлықтай айырмашылықтарға қарамастан, Қазақстан Ресей нарығындағы қатысуын кеңейтіп келеді. Елден келетін салымдар өнеркәсіпке, көлікке, қаржыға, IT және логистикаға шоғырланған, бұл екі мемлекеттің стратегиялық мүдделеріне сәйкес келеді.
Көпполярлы әлем қалыптастыра отырып, Еуразиялық көлік және өндірістік тізбектер күшейген жағдайда, мұндай жобалар тек экономикалық емес, сонымен қатар екіжақты қатынастардың тұрақтылығын арттыратын геосаяси факторға айналуда.
