Бүгінде Жамбыл облысы бойынша халық саны 1 088,1 мыңды құрады, оның ішінде зейнеткерлер 110,4 мың адам. Жалпы алғанда бұл өңірде 283 448 адам зейнетақы мен жәрдемақы алады. Алдын ала жасалған болжам бойынша 2017 жылы жасына байланысты зейнетақы алушылардың саны 117,4 мың адамды құрайды.
Биыл республика бюджетінен осындай төлемдер үшін 414,5 млрд теңге аударылған, бұл 1998 жылда аударылған сомалармен салыстырғанда 109 есе көп. Енді 2013 жылғы 3 шілдеден бастап күшіне енген «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» ҚР Заңына сәйкес, Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерін тағайындау: 2001 жылғы 1 шілдеден бастап – ерлерге 63 жасқа толғанда, әйелдерге 58 жасқа толғанда жүргізіледі. Бұл ретте Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерін әйелдерге тағайындау 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап 6 айға өседі, яғни, 58,5 жасқа толғанда, 2027 жылғы 1 қаңтардан бастап 63 жасқа толғанда жүргізіледі. Зейнетақы жасының өсуі 1960 жылы 1 қаңтарда туған әйелдерді қамтиды, ал 1964 жылдың 1 қаңтарынан бастап туылған әйелдер зейнетке 63 жаста шығатын болады.
Қазіргі таңда Мемлекет басшысының зейнетақы реформасы мәселесі бойынша 2013 жылғы 7 маусымдағы тапсырмасын орындау мақсатында зейнетақы жүйесін кезең-кезеңімен жаңғырту жұмысы жүргізілуде.
Осыған байланысты, жаңғыртудың міндеттеріне қолданыстағы зейнетақымен қамсыздандырудың көп деңгейлі үлгісін сақтау, оның ішінде жұмыс берушілердің рөлін күшейтуді қамтамасыз ету және зейнеткерлік жастағы табыс көзін әртараптандыру жатады.
Негізгі концептуалды өзгерістердің бірі бүгінгі күні барлығына бірдей еңбек өтіліне және табысына қарамастан, тағайындалатын базалық зейнетақының тағайындау өлшемін енгізу болып табылады.
2018 жылғы 1 шілдеден бастап базалық зейнетақы жалпы белгіленген зейнеткерлік жасқа толған кезде ғана (58-63/63 жаста) зейнетақы жүйесіне қатысу өтіліне байланысты тағайындалатын болады.
Бұл ретте, зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі 10 жыл және одан кем немесе жоқ болған жағдайда, оның мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің 50 пайыз мөлшерінде белгіленеді, 10 жылдан асқаннан кейін әрбір жылға оның мөлшері 2 пайызға ұлғаяды, ал қатысу өтілі 35 жыл және одан көп болса, ол күнкөріс деңгейіне тең болады.
Ұсынылып отырған өзгерістер бір жағынан еңбек өтілі көп болса да, зейнетке шыққан кезде табыстары туралы мәліметтердің болмауына байланысты төмен мөлшерде зейнетақы алатын зейнеткерлер үшін әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіруге, екінші жағынан қазіргі және болашақ ұрпақтардың еңбекке ынтасын күшейтуге және еңбек қатынастарын заңдастыруға бағытталған. Бұл тәсіл әлеуметтік әділдікті белгілейді – адам көп жұмыс жасаса, онда зейнетақысы да көп болады. Бұл барлықтарына бірдей қазіргі және болашақ зейнеткерлер үшін қолданылады.
2018 жылғы 1 қаңтардан бастап зейнетақымен қамсыздандырудың шартты-жинақтаушы құрамдауышы жүйесі енгізіледі. Қазіргі жұмысшылардың еңбек ақысынан ұстап қалатын 10 пайыз міндетті зейнетақы жарналарына қосымша жұмыс беруші өз қаражаты есебінен 5 пайыз зейнетақы жарналарын аударатын болады.
Шартты-жинақтаушы жүйесінен зейнетақы төлемдерін алу үшін ең төменгі қатысу өтілі қарастырылған (60 ай). Осыған байланысты, зейнетақы төлемдерін алу құқығына 5 жылдан кейін иеленеді. 2023 жылдан бастап жарналары аударылған және белгіленген зейнеткерлік жасқа толған (58-63/63) адамдар үшін осы жарналары есебінен, сондай-ақ мүгедектігі мерзімсіз болып белгіленген барлық I және II топ мүгедектеріне зейнетақы төлемдері жүзеге асырылатын болады. Атап кететін маңызды жай, осы төлемдер өмір бойы ай сайынғы төлем ретінде жүзеге асырылатын болады. Жыл сайын зейнетақының мөлшері БЖЗҚ қаржылық мүмкіндіктеріне және демографиялық көрсеткіштеріне байланысты индекстелетін болады.
Бұл ретте, заңнамада зейнетақының ең жоғарғы мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінен 2 еседен аспайтын болады деп айқындалған. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінен айырмашылығы жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары есебінен шартты-жинақтаушы құрамдаушының зейнетақы төлемдері мұраға қалдырылмайтынын (себебі жұмысшының меншігі болып табылмайды) ерекше атап өту қажет.
Бағдарламаның мақсаты – халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін арттыру, халықтың әл-ауқатын арттыруға жәрдемдесу, жұмыссыздық деңгейін қысқарту.
Жоғарыда айтылған жаңа тәсілдер 5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша «100 нақты қадам» – Ұлт Жопарының 84 қадамының іске асыру аясында құрылған халықты әлеуметтік қорғау мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілеріне толықтырулар мен өзгертулерді енгізу туралы заңында қарастырылған және 2018 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енеді.
Әлімқұл ТҰРЫСОВ,
Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің
Жамбыл облысы бойынша департаментінің басшысы
2153 рет оқылды_140_110.webp)
