11 шіл, 2024 сағат 15:51

Қазақстанда қоғамдық кеңестер не үшін қажет?

Фото: baq.kz

Қазақстанда қоғамдық кеңестер қандай рөл атқарады және олардың қоғам мен мемлекет ынтымақтастығында қаншалықты маңызды екенін Ult.kz тілшісі анықтап көрді.

Бүгінгі таңда қоғамдық кеңестердің жұмысы есеп беретін мемлекет құру үдерісіне оң ықпал етуде. Ол мыңдаған іскер азаматтарға елдің қоғамдық қызметіне қатысуға мүмкіндік берді. Тәуелсіз және қуатты мемлекетті ел белсенділері маңызды шешімдерді қабылдауға және оларды бақылауға қатысатын дамыған азаматтық қоғамсыз елестету мүмкін емес.

Қазақстанда қоғамдық кеңестер азаматтық қоғамның мүддесін және маңызды мәселелерге қоғамның көзқарасын білдіреді. Олардың негізгі миссиясы – халық пен мемлекеттік органдар арасындағы қарым-қатынасты жеңілдету және ашық және ашық диалог алаңын құруға көмектесу.

Бүгінгі күннің басты талаптары – ашықтық пен объективтілік. Мемлекеттік құрылымдардың жүйелі және нәтижелі жұмыс істеуі үшін қоғамдық кеңестердің маңыздылығын арттыруға назар аударылуда. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұл институттың тиімділігін арттырудың маңыздылығын бірнеше рет атап өтті.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бүкіл ел алдына қойған басты міндет – халықтың өтініштеріне жедел әрі тиімді жауап беруді қамтамасыз ететін «тыңдаушы мемлекет» тұжырымдамасын жүзеге асыру болды. Азаматтармен жұмыс жасау үшін 2016 жылы қоғамдық кеңестер институты құрылды. Мұнда өңірлердің мәселелері шешіліп, қала бюджеті және басқа да өзекті мәселелер қабылдануы тиіс еді.

Қоғамдық кеңестер ведомстволарда, жергілікті әкімшіліктерде, сондай-ақ квазимемлекеттік секторда және мемлекет басшысының алдында жауапты тұлғаларда ашылады. Бұл кеңестердің қызметін реттейтін арнайы заң бар екенін айта кеткен жөн. Құжатқа сәйкес, бұл мекемелердің негізгі функциялары кеңестер беру, кеңестер өткізу және министрліктер, мемлекеттік органдар мен әкімдіктердің қызметіне мониторингті қамтамасыз ету болды.

Заң бойынша билік міндетті түрде қоғамдық кеңестен түскен ұсынысты қарауы керек. Бірақ бұл кеңес тек кеңесші орган болғандықтан, міндетті түрде орындалуы міндетті шешімдер қабылдауға құзіреті жоқ. ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің сайтындағы мәліметке сәйкес, 2022 жылы елімізде 4 мыңға жуық қатысушы бар 256 қоғамдық кеңес жұмыс істеді. Олардың 86 пайызы азаматтық белсенділер болды.

Кеңес мүшелерінің өкілеттіктерін ауқымды деп атауға болады. Мүшелер әртүрлі салалардағы заңнаманы және мемлекеттік органдардың жұмысын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеумен айналысады. Қоғамдық кеңестер заңнаманы жетілдіру және азаматтардың құқықтарын қорғау бойынша түрлі бастамалар мен ұсыныстарды ұсынады.

Бұл институт жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік басқаруды және мемлекеттік аппарат қызметінің ашықтығын жақсартуға байланысты шағымдарын қарайды. Азаматтар мемлекеттік органдардың жөнсіз әрекеттеріне немесе құқықтарының бұзылуына шағымдарымен қоғамдық кеңестерге жүгіне алады. Белсенділердің қоғамдық тыңдауларға қатысуға құқығы бар. Бұл азаматтарға маңызды саяси мәселелер, заң жобалары және өз аймағының дамуына әсер ететін басқа да мәселелер бойынша өз пікірлерін білдіруге мүмкіндік береді.

Кеңестер бұқаралық ақпарат құралдары немесе интернет арқылы қазақстандықтарды өз жұмысы, өткізіліп жатқан іс-шаралар, жұмыс нәтижелері, сондай-ақ заңнамадағы өзгерістер және халықты қызықтыруы мүмкін басқа да мәселелер туралы хабардар етуге міндетті. Айта кетерлігі, институт қызметі аясында қоғамдық кеңестердің республикалық отырыстары өткізіліп тұрады. Мемлекеттік органның жұмысы барысында елордада қоғамдық кеңестердің үш республикалық мәжілісі өтті. Бұл іс-шараларға кеңес мүшелері, сарапшылар, мемлекеттік органдардың өкілдері және мәслихат депутаттары қатысуда.

Мұндай алғашқы шара бір жылдан кейін кеңес құрылған кезде, 2017 жылы болды. Мәжілісте қоғамдық кеңестердің дәстүрлі мәртебесін сақтау және мемлекеттік органдардың кеңестердегі өкілдік деңгейін төмендетуге қатысты өзекті мәселелер талқыланды. Қорытындысында нақты шешімдер мен қатысушылардың ұсыныстарын қамтитын қарар қабылданды. 2019 жылы қоғамдық кеңестердің екінші отырысы өтті. Іс-шараға қатысушылар қоғамдық кеңестер туралы заң жобасының негізгі ережелерін, олардың қызметін бағалау жүйесін қалыптастыру мәселелерін, сондай-ақ одан әрі даму перспективаларын қарастырды.

Үшінші Республикалық Мәжіліс 2022 жылы жұмысын бастады. Үшінші республикалық мәжілістің маңызды жетістіктерінің бірі жұмыс істеп тұрған қоғамдық кеңестердің жұмысын жетілдіру болды. Олардың қызметіне баға беріліп, нәтижесінде проблемалар анықталып, оларды жою шаралары ұсынылды. Сондай-ақ бірінші және екінші шақырылым жұмысының қорытындысы шығарылды. Олардың жұмыс барысында азаматтарды толғандыратын мәселелерді шешуге айтарлықтай күш салғаны айтылды. Қоғам мен билік арасында тиімді диалог құрылды, бұл алдағы уақытта жұмыстың басым бағыттарын дәлірек анықтауға мүмкіндік берді.

Отырыстың негізгі қорытындысы қоғамдық кеңестердің жұмысы туралы ұлттық есеп жобасының таныстырылымы болды. Бұл құжатта атқарылған жұмыстар мен қол жеткізілген нәтижелер туралы ауқымды ақпарат қамтылған. Осы есептің арқасында кеңестердің қызметіне толық талдау жасап, олардың жұмысын жақсартудың алдағы қадамдарын анықтауға мүмкіндік туады. Осылайша, Үшінші Республикалық Мәжілістің қызметі бүгінгі таңда азаматтарды толғандырып жүрген мәселелерді шешуде қыруар жұмыс атқарылғанын көрсетеді. Кеңестер қоғам мен билік арасындағы диалогты құра алды, бұл билік пен азаматтар арасындағы сенім мен ынтымақтастықты нығайту жолындағы маңызды қадам болып табылады.

Институт жұмысының негізгі түрі – түрлі мәселелер мен оларды шешу жолдары көпшілік алдында талқыланатын жиналыстар. Жиынға еліміздің мүдделі тұрғындары, қоғамдық ұйымдардың мүшелері, сарапшылар қауымдастығы мен БАҚ өкілдері қатыса алады. Қоғамдық кеңес қабылданған шешімдер, қол жеткізілген нәтижелер, өз командасының құрамы, алдағы отырыстардың күн тәртібі және басқа да қоғамдық маңызы бар маңызды мәселелер туралы ақпаратпен бөлісуге міндетті.

Табысты қауымдастық кеңестерінің бірнеше мысалдары бар. Мысалы, Астана және Алматы қалалары әкімдіктерінің қоғамдық кеңестері, жұртшылықтың көмегімен жаңа идеяларды белсенді түрде тудыратын министрліктер. Кеңес мүшелері елдің инвестициялық белсенділігін дамыту, азаматтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, білім мен ғылым, денсаулық сақтау, мәдениет пен өнер, кәсіпкерлік пен жұмыс орындары сияқты қоғамның өзекті және өзекті мәселелерін, сондай-ақ басқа да бірқатар маңызды мәселелерді белсенді түрде көтереді.

Қоғамдық кеңестердің тәжірибесі олардың нағыз қоғамдық институттар екенін және азаматтық қоғам бірқатар мәселелер бойынша өз пікірін білдіре алатын диалог үшін сындарлы кеңістік құратынын көрсетеді.