Фото: anna-news.info
Бүгінде «Қазақстанда азаматтық қоғам бар ма?» деген қоғамдық-саяси пікірталастарда бұрыннан дәстүрге айналған. Соңғы оқиғалар оған оң жауап берді, соның ішінде коронавирустық пандемия, қаңтар трагедиясы, референдум, үкіметтік емес сектор адам құқықтары мен волонтерлік белсенділікті айтарлықтай белсендірді, сондай-ақ шешім қабылдау процесіне ықпалын күшейтті, – деп хабарлайды Ult.kz.
Осы орайда тағы бір сұрақ туындайды: азаматтық қоғам мемлекеттік машинаны қоғамдық мүддеге қызмет етуге мәжбүрлей алатындай күшті бола ала ма, ең бастысы, бұл қашан және қандай жағдайда болуы мүмкін? Бұл мәселе бойынша сарапшылар қауымдастығында әртүрлі пікірлер бар, бірақ біз Азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасының баламалы нұсқасы ретінде дайындалған «Стратегия» әлеуметтік-саяси зерттеулер орталығы» қоғамдық қорының ұсыныстарына тоқталуды жөн көріп отырмыз.
Азаматтық қоғам институттарының бүгінгі жай-күйін сипаттай отырып, Орталық сарапшылары елімізде олардың дамуына жыл өткен сайын көбірек көңіл бөлінетінін атап өтті. Сонымен қатар, бұл процестің сызықтық тәуелді сипаты жоқ, оған көптеген факторлардың, әлеуметтік-экономикалық және әлеуметтік алғышарттардың, сондай-ақ халықтың азаматтық белсенділігінің дәрежесі әсер ететіні анық.
Олардың пікірінше, уақыт өте келе азаматтық сектордың негізгі миссиясы – азаматтардың мүдделерін қорғау және осы мүдделерді билік пен қоғам деңгейінде білдіру анықталды. Азаматтық қоғам институттарын, сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдар, кәсіпкерлік сектор және мемлекет арасындағы серіктестік жүйесін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасауға Республикадағы азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасы елеулі үлес қосты.
«Қазіргі уақытта мемлекет азаматтық қоғам институттарын дамытуға белсендірек жәрдемдесуге ұмтылуда: осылайша, азаматтық сектор ұйымдарының жергілікті билік органдарын институционалдық бақылауының маңыздылығы мойындалды, мемлекеттік функцияларды мемлекеттік секторға беру қажеттілігі, сондай-ақ мемлекеттік және азаматтық секторлар арасындағы тығыз ынтымақтастықтың мақсаттылығы. Осы мақсатта заңнамалық база жасалып, жетілдіріліп жатыр. Атап айтқанда, мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттары арасындағы өзара іс-қимыл тетіктерін бекітетін заң жобалары әзірленді және қабылданды; мемлекеттік-жекеменшік әріптестік пен қайырымдылықты дамытудың құқықтық негізі қаланды; коммерциялық емес сектордағы ұйымдардың бухгалтерлік және қаржылық есептілігіне өзгерістер енгізілді; мемлекеттік қаржылық қолдау жүйесін дамыту құралдары – мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, гранттар, сыйлықақылар жетілдірілуде. Азаматтық бастамаларды қолдау жүйесі мемлекеттік органдар, жеке, квазимемлекеттік және халықаралық ұйымдар негізінде дамып келеді», – деп түйіндеді сарапшылар.
Сонымен бірге олар азаматтық қоғамның әлеуетін дамытуға және мемлекетпен үйлесімді қарым-қатынастар жүйесін құруға кедергі болуы мүмкін бірқатар проблемаларды атап көрсетеді. Осылайша, азаматтар мен заңды тұлғалардың бірлестіктерін тіркеу тәртібі күрделі болып табылады және рұқсат беруді жалғастыруда. Мәселе жергілікті билік тарапынан қоғамдық-қоғамдық бірлестіктерге және азаматтық белсенділікке сенімсіздікпен қарауда қалып отыр.Жергілікті қоғамдастық пен мақсатты топтар тарапынан азаматтық бастамаларды қолдау мен хабардарлықтың төмен деңгейі фонында сенімсіздік бар, олар іс жүзінде азаматтық сектор ұйымдарының қызметтерінің бенефициарлары болып қала береді және әлеуметтік өзгерістерге қатысушыларға тартылмайды.
Халықаралық сарапшылар да, азаматтық сектор өкілдері де мемлекеттік институттар арасындағы ынтымақтастықтың әлсіз екенін атап өтуде. Азаматтық сектордың ұйымдары республиканың аймақтары бойынша біркелкі таралмаған және ақпарат пен қаржылық ресурстарға бірдей қол жетімді емес. Мемлекет қабылдаған шараларға, мамандандырылған отандық және халықаралық қорлардың қолдауына қарамастан, азаматтық сектор институттары қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізу мәселесіне тап болып отыр. Сондай-ақ фандрайзинг құралдарына иелік ету және коммерциялық емес азаматтық қоғам ұйымдарының қызметін монетизациялау мәселелері өзекті болып табылады.
Сонымен қатар, коммерциялық емес ұйымдар үшін бухгалтерлік есеп мәселесі проблемалық күйінде қалып отыр: оның қажеттілігіне күмән келтіріліп, бухгалтерлік есеп бойынша жұмыс сынға алынады. Осылайша, Үкіметтік емес ұйымдардың деректер базасындағы қолда бар ресми деректер, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректері қызметтің толық көрінісін алуға мүмкіндік бермейді. елдегі азаматтық бірлестіктердің саны немесе нақты жұмыс істейтін ұйымдардың саны.
Бұл ретте ҮЕҰ ресурстық орталықтары, Қазақстанның Азаматтық альянсы және мемлекеттік қаражатты бөлу саласындағы бірыңғай операторлар сияқты азаматтық қоғамның коммерциялық емес секторының мүдделерін жинақтау және білдіру үшін бірегей институттар құрылды. Оларды құрудың бастапқы мақсаты азаматтық секторға қаражат бөлуде мемлекетке көмектесу және ашықтықтың жаңа деңгейіне шығу болды.
Стратегиялық зерттеулердің стратегиялық орталығы мамандарының пікірінше, азаматтық қоғам институттарының жұмысын жақсарту үшін жасалған жағдайды, жүргізіліп жатқан іс-шараларды, сондай-ақ қазіргі кезеңде олардың алдында тұрған міндеттер мен проблемаларды ескере отырып, қажеттілік бар. азаматтық бастамалардың қоғамдағы орны мен рөлін нығайту, сондай-ақ мемлекеттік билік органдарымен және кәсіпкерлік субъектілерімен үйлесімді және тиімді ынтымақтастықты дамыту мақсатында оларды дамытудың негізгі міндеттері мен бағыттарын айқындау.
«Біріншіден, азаматтардың өз құқықтары мен міндеттері және оларды жүзеге асыру және орындау жолдары туралы хабардарлығын арттыру.
Екіншіден, азаматтарды және олардың бірлестіктерін қоғамдық өмірге кеңінен тарту, азаматтық бастамаларды, оның ішінде ресми емес бастамаларды қолдау жүйесін дамытуға жәрдемдесу.
Үшіншіден, азаматтардың өз отбасына, басқа азаматтарға, жергілікті қоғамдастыққа, мемлекетке деген жауапкершілік сезімін насихаттау және дамыту, сондай-ақ азаматтықтың маңызды белгілерінің бірі ретінде еріктілік идеясын қолдау.
Төртінші, азаматтық қоғам институттарының мемлекет өміріне қатысты шешімдер қабылдау процесіне қатысу үлесін арттыруға жәрдемдесу.
Бесінші, азаматтық қоғам институттарының кәсіби, ұйымдастырушылық және қаржылық тұрақтылық деңгейін көтеру.
Алтыншы, азаматтық қоғам институттарының қызметін азаматтардың, жергілікті қоғамдастықтардың және тұтастай алғанда мемлекеттің қажеттіліктері мен талаптары негізінде жүйелеу.
Жетінші, азаматтық қоғам институттарының дамуы мен жұмыс істеуі үшін заңнамалық жағдайларды жақсартуға және мемлекеттік билік органдарымен және кәсіпкерлік субъектілерімен тең құқылы ынтымақтастыққа ықпал ету.
Сегізінші, азаматтық қоғам институттарының мемлекеттік органдармен және кәсіпкерлік субъектілерімен ынтымақтастығына ықпал ететін ынтымақтастық пен білімнің озық тәжірибесін тарату.
Тоғызыншы, мемлекеттік органдармен, шаруашылық жүргізуші субъектілермен және грант берушілермен тұрақты байланыс байланысын дамытуға үлес қосу.
Оныншы, қоғам мен мемлекеттің дамуындағы азаматтық қоғамның рөлі мен маңызы туралы халықтың хабардарлығын арттыруға ықпал ету», – дейді азаматтық қоғам сарапшылары.
907 рет оқылды
