Фото: senate.parlam.kz
Қазақстанда қоғамдық кеңестердің қызметі 2016 жылы басталды. Қоғамдық кеңестер – министрлiктер, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн органдар, сондай-ақ өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша жергiлiктi мемлекеттiк органдар құратын консультативтік-кеңесшi, бақылаушы органдар. Олар мемлекеттiк, квазимемлекеттiк органдардың қызметiне қатыса алады, сауалдар бере алады, өз отырыстарына органдардың өкiлдерiн шақыра алады, мемлекеттiк сатып алу жөнiндегi конкурстық комиссиялардың жұмысына қатыса алады, қоғамдық сараптамалар жүргізе алады және бақылауды жүзеге асыра алады, – деп хабарлайды «Ұлт ақпарат».
Заңға сәйкес, мемлекеттік орган қоғамдық кеңестен түскен ұсынысты қарауға міндетті. Алайда, шын мәнінде жергілікті өкілді орган болып табылатын мәслихатпен салыстырғанда, қоғамдық кеңес тек кеңесші орган болып табылады және міндетті шешім қабылдай алмайды.
Бүгінгі таңда Қазақстанда 256 қоғамдық кеңес жұмыс істейді: республикалық деңгейде – 35, жергілікті деңгейде – 221. Квазимемлекеттік ұйымдар құратын қоғамдық кеңестер де бар.
Қазіргі таңда қоғамдық кеңестерге 4 мыңға жуық адам тартылса, оның 86 пайызы азаматтық қоғам өкілдері.
«Қоғамдық кеңестердің басты мақсаты – мемлекеттік органдардың қызметіне қоғамдық мониторинг жүргізу. Бұл тұрғындардың проблемалық мәселелерін жинайтын алаң. Мысалы, «Artsport» бағдарламасы бойынша балалардың сапалы қосымша білім алуын қамтамасыз ету үшін Алматы қоғамдық кеңесінің жанынан арнайы комиссия құрылды», - дейді Шыңғыс Лепсібаев.
Демократиялық елдерде белгілі бір мәселелер бойынша қоғамдық пікір мемлекеттік саясатты қалыптастыру процесіне айтарлықтай әсер етеді. Мемлекет пен қоғам арасындағы өзара іс-қимылдың, консультациялардың маңызды тетіктері қоғамдық кеңестер және басқа да осыған ұқсас органдар болып табылады.
Қоғамдық кеңестер 20 ғасырда пайда бола бастады және барлық дерлік елдерде, көбінесе жергілікті басқару деңгейінде жұмыс істейді. Алайда, кейбір жағдайларда кеңестер тиімді жұмыс істейді, қоғамдық бастаманы дамытуға жәрдемдеседі, халық топтарының мүдделері үшін басқару шешімдерін дайындау, қабылдау және іске асыру процесіне әсер етеді, ал басқа жағдайларда олар жұмыс істейтін ресми органдар болып табылады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі жариялаған сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұлттық баяндамада қоғамдық кеңестердің тиімсіздігінің негізгі себептері ретінде «енжарлылық, олардың құрамын қалыптастырудағы ашықтықтың жоқтығы, құрамды айқындау тәртібінің жеткіліксіз ашықтығы, сондай-ақ олардың құрамын айқындау тәртібінің жеткіліксіздігі, сондай-ақ қоғамдық кеңестер қызметінің тиімділігін арттыру» деп көрсетілген. Қоғамдық кеңестер құрамындағы азаматтық сектор лимитінің формальды сақталуына қарамастан (кемінде 2/3), оны көбінесе бұрынғы мемлекеттік қызметшілер, экс-әкімдер, депутаттар, әлеуметтік нысандардың басшылары, басшылыққа адалдық танытады.
Былтыр қоғамдық кеңестер мүшелерінің өкілеттік мерзімінің аяқталуына байланысты жаппай қайта сайлау өтті және біз азаматтардың қоғамдық кеңеске кіруге үлкен қызығушылық танытқаны байқалды. Сайыс 1 орынға 4 адамнан тұрды. Әр өңірде жеке соттарға дейін қызу талқылаулар болды. Бұл азаматтар тарапынан қызығушылықтың артқанын көрсетеді. Нәтижесінде бұрынғы кеңес құрамында азаматтық қоғам өкілдерінің 70 пайызы болса, бұл жолы бұл көрсеткіш 86 пайызға дейін көтерілді. Кеңес мүшелерінің саны 3000-нан 4000-ға дейін өсті.
Дегенмен, басқару жүйесі сол күйінде қалатын болса, жаңа құрам бір нәрсеге әсер ете ала ма? Қоғамдық кеңестер жұмысының тиімділігі, ең алдымен, қоғам және мемлекеттік органдар өкілдерінің бір-бірімен диалог жүргізуге деген өзара ұмтылысына, сондай-ақ тараптардың кәсіби деңгейіне байланысты, деп жазады шетелдік сарапшылар.
2008 жылдан бері Беларусь пен Ресейде бірқатар жаңа қоғамдық кеңестер құрылды. Бұл жаңа органдардың құрылуы құқық қорғау қоғамдастығы мен халықаралық бақылаушылар арасында үлкен ынта тудырды: үкіметтің бұл қадамы саяси либерализацияның көрінісі ретінде қабылданды. Бұқаралық ақпарат құралдары жағынан парламентке балама ретінде қоғамдық кеңестер ұсынылды, бұл органдарды құру авторитарлық режим жағдайында демократияның тапшылығын толтыруды, билік пен қоғам арасындағы байланысты жеңілдетуді көздеді. Алайда арада 15 жыл өткенде бұл мүшелер тек сәндік алаң болып шыққаны анық.
Қазақстанда қоғамдық кеңесті құру жөніндегі жұмыс тобы құрылуда, оның жетекшілері жұмыс тобының азаматтық қоғам өкілдерінің мүшелері арасынан дауыс беру арқылы сайланады. Республикалық деңгейдегі жұмыс тобының құрамын тиісті мемлекеттік органның/мәслихаттың басшысы бекітеді.
Қоғамдық кеңестердің құрамын мемлекеттік органдардың, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің өкілдерінен, ал конкурстық негізде коммерциялық емес ұйымдардың өкілдері мен азаматтардан жұмыс тобы құрады.
Қоғамдық кеңес мүшелігіне 18 жасқа толған Қазақстан Республикасының азаматы кандидат бола алады.
Естеріңізге сала кетейік, Қазақстанда қоғамдық кеңестердің қызметі 2016 жылы басталды. Қоғамдық кеңестер – министрлiктер, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн органдар, сондай-ақ өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша жергiлiктi мемлекеттiк органдар құратын консультативтік-кеңесшi, бақылаушы органдар. Олар мемлекеттiк, квазимемлекеттiк органдардың қызметiне қатыса алады, сауалдар бере алады, өз отырыстарына органдардың өкiлдерiн шақыра алады, мемлекеттiк сатып алу жөнiндегi конкурстық комиссиялардың жұмысына қатыса алады, қоғамдық сараптамалар жүргізе алады және бақылауды жүзеге асыра алады.
1444 рет оқылды
_140_110.webp)
