Фото: adyrna.kz
Азаматтық қоғам – бұл мемлекеттік органдардың тікелей араласуынан және еркін реттеуден, сондай-ақ басқа да сыртқы факторлардан қорғалған, еркін азаматтар мен ерікті түрде құрылған коммерциялық емес бірлестіктер мен ұйымдардың өзін-өзі көрсету саласы. Мемлекет – қоғамның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін оны басқарудың арнайы аппараты (механизмі) бар саяси биліктің ерекше ұйымы. «Ал азаматтық қоғам қандай болады?» деген сұраққа Ult.kz тілшісі жауап іздеп көрді.
Азаматтық қоғам – дамыған экономикалық, мәдени, құқықтық және саяси қатынастары бар, мемлекетке тәуелсіз, бірақ онымен өзара іс-қимыл жасайтын қоғам, мемлекетпен бірлесіп дамыған құқықтық қатынастарды жасайтын, әлеуметтік, саяси, мәдени және адамгершілік дәрежесі жоғары азаматтардың қоғамы.
Бұл азаматтық қоғам құрылысын өзінің мақсаты деп жариялаған идеал мен қоғамның қол жеткізілген жағдайының арақатынасымен анықталатын идеалды қоғамның анықтамасы. Бұл шын мәнінде қоғамды, үкіметті, саясатты және адамдарды жақсартудың шексіз процесі, өмірдің барлық аспектілерін ерекшеліксіз қамтиды.
Азаматтық қоғамды үш принцип құрайды – жеке адам, ұжым және үкімет. Азаматтық қоғам идеясы үздіксіз қозғалысты қамтиды: адамның, қоғамның және үкіметтің аз дамыған күйінен неғұрлым дамыған және өркениетті жағдайға тұрақты өзгеру, жетілдіру және көшу. Азаматтық қоғамның қалыптасуы өркениетті процесс ретінде көрінеді, онда қоғам мүшелерінің арасындағы азаматтық та, азаматтық қатынастар да, азаматтықтың ұжымдық принципі ретіндегі қоғамның өзі де, мемлекет пен оның, азамат пен қоғам арасындағы қатынастар өркениетті.
Ерекше мәселе – азаматтық қоғам мен мемлекет арасындағы қарым-қатынас. Бұл негізінен мемлекеттік құрылымдардан тыс дамитын, сонымен бірге оларды азаматтар, яғни азаматтық қоғам мүшелері қалыптастыратындықтан, оларды қамтитын әлеуметтік ұйымдастырылған құрылым. Мемлекеттік биліктің мұндай элементтері биліктің бөлінуі, заңды оппозицияның болуы, көппартиялық жүйе және т.б. өздері азаматтық қоғамның құрылымын білдірмейді, бірақ ол арқылы қалыптасады және қоғамның саяси ұйымында оның ықпалын шоғырландыру нысандары болып табылады.
Мемлекет – қоғамды басқаратын және ондағы тәртіп пен тұрақтылықты қамтамасыз ететін саяси биліктің ұйымы.
Мемлекеттің негізгі белгілері: белгілі бір аумақтың болуы, егемендігі, кең әлеуметтік базасы, заңды зорлық-зомбылыққа монополиясы, салық алу құқығы, биліктің қоғамдық сипаты, мемлекеттік рәміздердің болуы.
Мемлекеттің қызмет ету принциптері мынадай:
Әртүрлі әлеуметтік, экономикалық және саяси мүдделерді есепке алу. Мемлекет өз саясатын жүзеге асыруда тек өзінің мақсаттары мен басымдықтарын ғана емес, сонымен бірге қоғамның басқа институттары мен халықтың мүдделерін де басшылыққа алуы керек.
Биліктің бөлінуі. Бұл принцип барлық заманауи мемлекеттердің негізі болып табылады: демократия мен құқықтық мемлекеттің қажетті шарты мемлекеттің өзін-өзі шектеуі болып табылады, ол билік құзыреттері оның тармақтары мен органдары арасында бөлінген жағдайда ғана мүмкін болады.
Заңдылық. Қазіргі мемлекеттер үшін олар белгілеген заңдар шеңберінде қызмет ету қажет. Азаматтар мен ұйымдар заңға бағынуға және оны бұзғаны үшін жауапкершілікке ғана емес, сонымен бірге оның органдары мен лауазымды тұлғаларының тұлғасында мемлекет те жауап беруге тиіс.
Гуманизм (адам құқығын құрметтеу). Мемлекет өз қызметінде өз бақылауындағы халықты құрметтеуге тиіс, бұл олардың мүдделерін ескеріп қана қоймай, азаматтарды мемлекеттік билік өкілдерінің заңсыз шабуылдарынан қорғауды білдіреді.
Кәсібилік. Мемлекет өз қызметін кадрлық қамтамасыз етуге үлкен көңіл бөлуі қажет, өйткені саяси көшбасшының шешімдері орындаушылардың тиісті біліктілігі болмаса және оларға бақылау орнатылмаған жағдайда орындалмай қалуы мүмкін екені белгілі. Мемлекеттік аппарат басқару шешімдерін саналы және шебер қабылдауға және оларды жүзеге асыруға қабілетті адамдардан тұруы керек.
Жеке мемлекеттерге федерализм, басқарудың әртүрлі деңгейлерінің өзара әрекеттестігі, демократия (демократия), саяси және идеологиялық плюрализм принциптері де тән.
1035 рет оқылды
