06 қар, 2019 сағат 12:46

Тіл мамандары қазақ тілінің жаңа әліпбиін ұсынды

Мемлекет басшысы 21 қазанда латын әліпбиіне көшуде әлі де олқылықтар барын, сала мамандары жаңа әліпбиді әлі де жетілдіру керектігін атап айтқан еді. Осы мәселеге байланысты тіл мамандары 6 қарашада ғылыми-практикалық дөңгелек үстел өткізді. Олар латын графикасына негізделген әліпбидің жаңа нұсқасын дайындап, барлық қатысушылар бұл нұсқаны қолдайтындарын растап, қарарға қол қойды. Бұл әліпби алдағы уақытта Үкіметке жолданып, қолданысқа енгізуге ұсынылады.

Қарар мәтіні және әліпби үлгісі мынадай:

Бірауыздан төмендегі Қазақ тілінің латыннегізді әліпбиі қабылдансын:

Әліпбиді жасауға үлкен үлес қосып, құрастыру жұмысының басы-қасында болған ғалым, филология ғылымдарының докторы Әлімхан Жүнісбек әріптердің таңбалануын түсіндіріп берді, деп жазады massaget.kz порталы.

– Қазақтың 28 негізгі төл әріпі бар. Біздің әліпбиде – 32 әріп. Амалсыздан 4 кірме таңбаны қосуға мәжбүр болдық. Бұл – "Ç"(Ч), "V"(В), "F"(Ф), "H"(Х). Бұл таңбаларды алып тастауға да болатын еді, алайда "футбол", "вагон" деген сөздерді қалай таңбалаймыз деген мәселеге келгенде қиындықтар туындайды.

Дүниежүзінде бас-аяғы бүтін, бір ережеге бағынатын бірде-бір әліпби жоқ. Ең кемінде 2-3 ескерту міндетті түрде болады. Біздің ескерту мынадай:

• «İ i» және «U u» таңбаларымен екі әріп белгіленеді. Мысалы: «і» таңбасы төл сөздерде (ini, kim, til, din) «і» болып оқылса, кірме сөздерде (ministr, internet) «и» болып оқылады. «u» таңбасы төл сөздерде (ult, tul, tur, Nur-Sultan) «ұ» деп оқылса, кірме сөздерде (universitet, prokuratura) «у» болып оқылады.

• «Ŋ ŋ» таңбасына келсек, бұл таңба ортақ түркі әліпбиінен алынды. «Ң» әріпінің халықаралық үлгісі осы.

• «W w» таңбасымен дауыссыз «у» әрпі таңбаланады. Мысалы: taw (тау), sawap (сауап).

Бұл қазақ тілінің заңдылықтарын толық сақтайтын, айтқанда да, жазғанда да тілдің табиғи құрылымын бұзбайтын нұсқа. Кейбіреулер «бұл әліпби тым шұбалаңқы, сөзді жазуда таңбалар артқан» деп сынап жүр. Менің айтпағым, қазақ тілінің өзі шұбалаңқылығымен ерекшеленеді. Қазақ он буынды сөзді еш қиналмастан айтады. Сондықтан, бұл пікірді орынды деп ойламаймын, - деді Әлімхан Жүнісбек.