Бақытжан Сағынтаев Үкіметінің назарына!
Қазақстанның күллі мемлекеттік ресми органдарында мемлекеттік тілге байланысты көзбояушылықтар орын алып отыр. Құжаттардың екі тілде жасалынуы көбіне көзалдау, тек есеп беру үшін ғана. Жасыратыны жоқ, орыс тілі мемлекеттік тілмен қатар қолданылады деген желеумен құжаттар әзірлену барысында басымдық негізінен орыс тіліне берілген. Барлық құжаттардың түпнұсқасы орыс тілінде жасалады. Қазақшасы тек аударма түрінде ғана. Ресми орындар қазақшасына мән беріп қарамайды да. Мұның өзі мемлекеттік тілге қатысты көзбояушылықты одан әрі үдетіп тұр.
Іс жүзінде мемлекеттік тілге қатысты мұндай әрекеттер Конституция нормаларын бұзушылық болып табылады. Қазақстан Конституциясының 7-бабының 1-тармағында «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк тiл – қазақ тiлi» екендігі тұжырымдалып, 2-тармағында «Мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында орыс тiлi ресми түрде қазақ тiлiмен тең қолданылады» делінген. Алайда «Қазақ тілімен тең қолданылатын» тілдің мемлекеттік мәртебесі (статусы) жоқ. Қазақстанда қазақ тілі мен орыс тілі қатар тұрса мемлекеттік тілдің мәртебесі биік болуға тиіс!
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі бұған байланысты 2007 жылғы 23-ақпандағы № 3 қосымша қаулысында: «Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады деген конституциялық норма орыс тіліне екінші мемлекеттік тіл мәртебесі берілетінін білдірмейді» деп ашық та, айқын тұжырымдап берген.
Бұл ресми анықтама. Яғни бұл Ақордадан бастап барлық мемлекеттік органдарда жарлықтар, нормативтік актілер, іс қағаздары, заң жобаларының түпнұсқасы мемлекеттік тілде жасалу керектігін көрсетеді. Одан соң ғана қазақ тілімен қатар қолданылатын тілге аударуға, пайдалануға болады.
Бұдан шығатын қорытынды түпнұсқа құжаттардың ең алдымен орыс тілінде жасалуы – заңсыз! Ол Конституцияға қайшы! Заң жобалары, үкіметтік құжаттар жобасы ең алдымен мемлекеттік тілде жасалуы, орыс тіліне одан соң ғана аударылуы тиіс!
Қазақстан Республикасындағы Тiл туралы заңның 4-бабында "Мемлекеттiк тiл – мемлекеттiң бүкiл аумағында қоғамдық қатынастардың барлық саласында қолданылатын мемлекеттiк басқару, заң шығару, сот iсiн жүргiзу және iс қағаздарын жүргiзу тiлi» екендігі баяндалған. Сондай-ақ Үкіметтің Қазақстан Республикасында мемлекеттiк тiлдi барынша дамытуға, оның халықаралық беделiн нығайтуға міндетті екендігі айтылған.
Егер үкімет отырысында мемлекеттік тіл пайдаланылмайтын болса бұл да Тіл туралы Заңның үкімет тарапынан бұзылғандығы. Әрбір министр мемлекеттік тілді жетік білуге тиісті. Үкімет отырысының басында және соңында екі-үш сөйлем қазақша айтып, отырыс түгел орыс тілінде өтетін болса бұл мемлекеттік тілді қорлау болып табылады. Үкімет мемлекеттік ұйым емес, ол - мемлекеттік орган.
Сондықтан біз Бақытжан Сағынтаев Үкіметінен ҚР Конституциясына, Тіл туралы заңға құрметпен қарауды, Үкімет отырыстарын қазақша өткізуді, үкіметтен Парламентке жолданатын заң жобалары түпнұсқасының қазақша әзірленуін, сондай-ақ үкіметтік құжаттардың да түпнұсқаларының қазақша жасалуын талап етеміз! Мемлекеттік тілге қатысты көзбояушылықтарды солай ғана тоқтатуға болады!
Марат Тоқашбаевтың фэйсбуктегі парақшасынан
3661 рет оқылды
