Азия құрлығына ортақ мәселе
Азия қаламгерлерінің I форумы бәріміз үшін көптен күткен үлкен оқиға болғалы тұр. Көп жылдардан бері біздің шетелдермен, әсіресе, Азия елдерімен әдеби байланысымыз жадау, жұтаң күйге түскен еді. Қай елдің қандай бағытта жұмыс істеп жатқанынан бейхабар болып қалдық. Сондықтан әдеби бағыттағы қарым-қатынастың нығаюына жол ашатын алғашқы форумнан күтеріміз көп. Саяси жағынан болсын, әлеуметтік-экономикалық жағынан болсын, әрқилы деңгейде өмір сүріп жатқан Азия елдері – бір-бірімізді етене жақын танып, халықтық мәселелерімізді кеңінен қозғап, бір-біріміздің ішкі дүниемізге үңіле отырып ұлттық болмыс-бітімімізді айшықтасақ, келешектегі келелі істерге айқын баспалдақ қаланар еді.
Әлем әдебиеті әртүрлі бағыт-бағдармен дамуда. Ал осынау кең құлаштағы әлем әдебиетінің де, жекелеген ұлттар әдебиетінің де ең негізгі ортақ мәселесі – адам мәселесі. Жер-жерде тағдыр-талайы әртүрлі ұлттар мен ұлыстар, адамдар мекен етіп жатыр. Адамзат ешқашан жетілген қоғамда өмір сүрген емес. Адам бар жерде, тіршілік бар жерде үлкенді-кішілі мәселелер де түгесіле қоймайды. Ал осы қоғамның айнасы, ол – әдебиет. Шым-шытырыққа толы қоғамды ізгілендіретін де – әдебиет. Сондықтан әдебиетті дамытуға бағытталар іс-шаралардың толастамағаны жөн.
Темірхан МЕДЕТБЕК,
ақын, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
Негізгі мақсат – жалпы қоғамдағы әдебиеттің рөлін көтеру
Сонау бір жылдары, нақтырақ айтсақ, осыдан 43 жыл бұрын Әнуар Әлімжанов ағамыз Жазушылар одағы басқармасының төрағасы болып тұрған кезде Азия, Африка жазушыларының конференциясы болған деп еститінбіз. Кеңестік кезеңнің де жақсы дүниелері болды. Кеңестік идеология әдебиетті басты қаруы ретінде, тәрбие құралы ретінде пайдаланды әрі үлкен қолдау көрсетті, жазушыларға қамқорлық жасады.
Кейінгі жылдары әдебиеттер байланысы үзіліп қалды. Дүниежүзілік әдеби процестің құрамдас бөлігі ретінде қазақ әдебиеті де дамып келеді. Енді осы өткізілгелі отырған Азия елдері жазушыларының І форумы 4-6 қыркүйек арасында Нұр-Сұлтан қаласында басталмақшы. Негізгі мақсат – жалпы қоғамдағы әдебиеттің рөлін көтеру, жазушы мәртебесін асқақтату. Сол арқылы әдебиетті басты тәрбие құралына айналдыруға ықпал ету.
Форумда көптеген мәселе көтеріледі. Мәселен, Оңтүстік Кореяның танымал жазушысы Ко Ын «ХХІ ғасыр поэзиясындағы жалғыздық мәселесі» деген тақырыпта баяндама жасайды. Қатар елінен келетін Нобель сыйлығына үміткер Моза әл-Малки «Әлемдік әдебиеттегі Азия адамының бейнесі», Дүниежүзілік Ақындар конгресінің президенті, монғолиялық Менд – «Азия поэзиясының әлемдік әдебиетке әсері» деген тақырыпта әңгіме өрбітеді.
Әзербайжан Жазушылар одағының төрағасы Анар Рзаев, Еуразия Жазушылар одағының төрағасы Якуб бей Өмероғлы түркі тектес әдебиеттің бүгінгі хал-ахуалы туралы сөз қозғайды.
Қазақстаннан Олжас Сүлейменов, Төлен Әбдік, Қабдеш Жұмаділов, Әнес Сарай, Бексұлтан Нұржекеұлы, т.б. жазушыларымыздың сөз сөйлеуі күтілуде.
Еліміздің барлық өңірлерінен, Алматы мен астанадан 200-дей қаламгер қатысады. Азияның Жапония, Малайзия, Қытай, Сауд Арабиясы, Иордания, Оңтүстік Кореясынды 40-қа жуық елінен делегат келмекші.
Біздің қаламгерлеріміздің шығармалары сол елдерге, ал Азия мемлекеттері жазушылары шығармалары біздің тілімізге аударылмақшы. Мұндай үлкен халықаралық басқосудың әдебиетіміздің көшінің ілгері дамуына айтарлықтай ықпал ететініне сенемін.
Бауыржан ЖАҚЫП,
Қазақстан Жазушылар одағы басқарма төрағасының орынбасары
Ойлы шаруаның бірегейі
Ең алдымен, Қазақстан Жазушылар одағының біраз жылға созылған тоқыраудан кейін заман талабына сай қарекет жасай бастағанын айтар едім. Біршама уақыт бұрын ел астанасында Еуразия астаналары ақын-жазушыларының жиынын өткізгенін, Алматыдағы Шығармашылық үйді қала әкімінің қолдауымен қайта жаңғыртып, қаламгерлердің игілігіне беруін, прозалық шығармаларды әлемнің алты тіліне аударта бастауын және алдағы Азия қаламгерлерінің І форумын ұйымдастыруы – ояну ғана емес, ойлы шаруаның басы және бірегейі.
Ертеңгі болар форум әдебиетіміздің өзге жұртпен терезесін тең көрсете алуына игі қадам болып отыр. Әлем әдебиетінің озық үлгілерімен біраз таныс болғандықтан, халықаралық сыйлық иелерінің шығармаларын өз әдебиетіміздің таңдаулы үлгілерімен салыстырып қарасақ, ақындарымыз Қ.Аманжолов, С.Мәуленов, Тұманбай мен Сағиларды айтпағанда Т.Медетбек, С.Ақсұңқарұлы, Е.Раушан, Ж.Бөдеш, прозашыларымыз М.Мағауин, Т.Әбдік, Т.Нұрмағанбетов, Ж.Шаштайұлы, Б.Нұржеке, Р.Отарбаев, Н.Дәутайұлы, Ә.Асқар, М.Байғұттың шығармалары аударуы келіссе, әлем әдебиетін таңдандырары хақ. Бұдан бөлек, тұяқ дүбірлері алты қырдың ар жағынан естілетін дарынды жастарымыз қаншама. Әлем білсе, Абайды, Әуезовті, Нұрпейісовті білер. Басқасынан әлем мүлде хабарсыз. Әдебиеті әлсіз елді қанша жерден экономикасы мықты болғанымен, әлем мойындамайды.
Форум қазақ әдебиетін танытуға күш салуы керек. Бұл да жарнамалық қызметтің бір түрі. Демек, шет тілге аударылатын қазақ авторларының таңдаулы шығармаларын арнайы комиссия мен Жазушылар одағы іріктеп, қолға алса деймін. Бұл жерде ағайындық емес, ақиқат, өкпе-наз емес, әділет төреші болса керек.
Ақын-жазушылардың алыс-жақын шетелмен шығармашылық байланысына толықтай жағдай жасаған жөн. Оған қоса жас қаламгерлердің топтама жинақтарын мемлекеттік тапсырыспен жылына бір рет шығарып жатса, үлкен қамқорлық емес пе?!
Жазушы Ә.Асқар бұрынғы «Аударма» баспасын қайта жандандырып, жұмысын жүргізсе, әдеби аудармаға қозғау салар еді. Форумда осы аталған мәселелер қозғалар деп сенемін. Әдебиетімізді әлсіретіп алмау жазушылардың ғана емес, мемлекеттің де парқы мол парызы.
Кәдірбек СЕГІЗБАЙҰЛЫ,
жазушы
Өзара байланысты нығайтады
Әлем әдебиетінің ақын-жазушыларымен ортақ байланыс орнату мәселесін көтеру керек. Өкінішке қарай, біз бүгін алыс шетелді былай қойғанда, мына тұрған өзбек, қырғыз ағайындардың сөз өнерінде қандай жаңалық болып жатқанынан бейхабармыз. Өзге елдер түгіл, біз қазір бір-біріміздің не жазып жүргенімізді оқымаймыз. Қазақ қаламгерлерінің кітаптары сатылымға түспейді. Азия елдері де қазақта қандай ақын-жазушылардың бар екенін білмейді деп ойлаймын.
Алдағы форум барысында шығармашылық әлеуетін толық жүзеге асыру үшін жыл сайын талантты қаламгерлерге мемлекет тарапынан грант беріп тұру туралы ұсыныс айтар едім.
Қазақ әдебиетінің соңғы жиырма-отыз жылдағы жетістігі – кез келген тақырыпты батыл жазатын болдық. Ал сол тақырыптарды игеру мен көркемдік шеберлікпен беру тәсіліміз – көңіл көншітпейді. Әлемде де, бізде де қазір әдебиет жалпы жұрттың жанына аса әсер ете қоймайтын, көпшілік түсінбейтін – белгілі бір топтың ойынына айналып барады.
Амангелді КЕҢШІЛІКҰЛЫ,
сыншы
Әдеби ұйым құрылса...
Қазақ әдебиетінің өткен тарихына көз салсақ, бабаларымыздың ықылым заманнан еуразиялық алып әдеби-мәдени кеңістікте өмір сүргенін көреміз. Кейін мұның ауқымы тарылды. Мәдени бағыт өзгерді. Біз бұдан ұтқан жоқпыз. Азия қаламгерлерінің I форумы сол ұлы дәстүрлерге қайта жол ашады деп сенеміз. Сол мыңжылдық тарихы бар байланыстарды, рухани көпірлерді қайта орнату бағытында диалог болғанын қалар едік. Осы орайда Азия жас қаламгерлерінің Әдеби ұйымы құрылса, оның штаб-пәтері Алматы қаласында орналасса деген ұсынысым бар.
Қазақтың қара өлеңі – мазмұндық форматы жағынан әлем әдебиетінде баламасы жоқ құбылыс. Алғашқы екі жолы – дерексіз (абстрактылы), үшінші жолы – мағына ұясы, соңғы жол – түйіндеуші. Біз осыны жапон хайкуы, парсы рубаяты деңгейінде насихаттай алуымыз керек деп ойлаймын. Ғазал анасы бәйіт болса, қазақ өлеңінің анасы – қара өлең.
Әлем және қазақ әдебиетіне ортақ проблемалар алдағы форумда анық көрінеді деп ойлаймын.
Ерлан ЖҮНІС,
«Дарын» Мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты
Шығармашылыққа тың серпін береді
Азия елдеріндегі жастар әдеби тұрғыда бір-бірімен еркін араласа алса, әдебиеттің болашағы үшін тың серпіліс болар еді. Түп негізі тереңнен бастау алатын Азия халықтарының әдеби әлемі – қазынаға толы. Бір-біріміздің әдеби, тарихи болмысымызға үңілу арқылы, өзара ымыраластығымыз бен достығымыз ұлғаяр еді. Көркем шығармаларымыздағы көркемдіктің аясы кеңейіп, жаңашылдыққа деген бетбұрыс пайда болар еді. Бұл игіліктердің қай ұлт үшін де маңызы зор.
Азия қаламгерлері бір-бірінің шығармаларын оқып, түсіну үшін, түйсіну үшін сапалы аудармалар мен сауатты аудармашылардың санын көбейту керек. Біздің әдебиетіміздің Азия кеңістігінде ғана емес, әлемдік кеңістіктегі алар орны зор. Сол қасиеті мен қадірін нығарлау үшін, айқын таныту үшін аударманың биік деңгейде болғаны жөн.
Мерей ҚАРТ,
Қазақстан Жазушылар одағы Семей қалалық филиалының төрағасы
3814 рет оқылды
