«Талаптың мініп тұлпарын», өз өмірі мен білімін мемлекет пен халық қауіпсіздігін қорғауға арнаған, қазақтың қабырғалы азаматтарының өмір тарихы тұнып тұрған өнеге көзі емес пе?! Жалындаған жастық шақтың жігерін, орта жастың кемел ақыл қуатын, білімі мен тәжірибесін Отан үшін сарқа жұмсаған, айбынды ағаларды ардақтап, қайратты інілердің тынысы мен ырысына айналған өнегелі, ісімен кейінгілерге үлгі болған азаматтарымыздың бірі – Сәбит Сәуменұлы Тауланов.
Қасиетті Жайық өңірінде Жәнібек деген аудан бар. Осы өлкеде ел қатарлы қоңырқай тірлік кешкен Сәумен мен Сақыпжамалдың шаңырағында 12 бала дүниеге келген-ді. Бала-шағаның қамы үшін күн-түн демей еңбек еткен ата-ананың үміті ақталып, 9 бала аман-есен ер жетіп, үш перзенті ертерек фәниден озыпты. Бар арманын балаларына аманаттап, Сақыпжамал ана да 52 жаста денсаулығы сыр беріп, о дүниеге аттанған екен. Анадан айырылу қайғысы өте ауыр болғанымен, өмір-өзен тоқтамайтыны мәлім. Үлкен әулеттің тұңғышы Сәбит 11 жасынан бастап Меңдіғали атасына қолғанат болып, атасынан еңбекқорлықты, ұлттық тәлім-тәрбиені, үлкенге құрмет пен кішіге қамқор болуды бойына сіңіріп, қиындыққа төзімді, болаттай қайсар болып өседі. Әкесі Сәумен – Ұлы Отан соғысы басталғаннан соңғы күніне дейін майдан шебінде болған «солдаттың етігіндей жаны сірі» майдангерлердің бірі. Жалауы желбіреген жеңіспен бірге абыроймен елге оралған әкесі Жәнібек елді мекеніндегі балалар үйінің алғашқы директоры болады. Кейінірек колхоз бастығының қызметін атқарады. Барлық ғұмырын халыққа адал қызмет етуге арнаған әке өнегесі Сәбиттің мәңгі есінде қалды. Дана халқымыздың «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» дегені рас. «Көп балалы отбасының басқалардан бір артықшылығы сол, мұнда бір-бірімен сыйластық пен ынтымақ күшті. Іні-қарындастарымның бәріне ризамын. Мені сыйлап, құрметтеуден жалыққан емес. Үлкенді сыйлау, ата-анаға ілтипат, бұрыннан ұлтымыздың қанына сіңген қасиет емес пе еді?» – дейді Сәбит Сәуменұлы. Өзі де қолынан келгенінше ініге сүйеніш, қарындасқа қорған бола білді. Өмір мен әскери қызметте талай қиындықтар кездессе де мойымады, себебі ол бала кезінен бастап ата-анасынан жырақта өмір сүруге дағдыланған болатын.
Сәбит Сәуменұлы 1962 жылы Жәнібек ауданындағы сегізжылдық мектепті тәмамдап, Орал ауыл шаруашылығы техникумында білім алады. 1966 жылы күзде әскер қатарына алынған ол бұдан кейінгі бүкіл өмірін Қарулы Күштермен байланыстыруға нық бел буады. 1969 жылы Ташкент қаласындағы жоғарғы жалпыәскери командалық училищені бітірген соң, әскери қызметтің қызығы мен қиындығы мол жылдары басталады. Білімін жетілдіру мақсатымен Термез мемлекеттік педагогикалық университетін «Орыс тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша аяқтайды. Әскери қызметкерге ортамен қарым-қатынас жасаудың білгірі болу үшін тіл шеберлігі қажет екендігіне бұл бір тамаша мысал бола алады.
Сондай-ақ, ол кейінірек Мәскеудегі әскери-саяси академияны тәмамдады. Әскери қызметтегі өсу жолында кейіпкеріміз отыз жылға жуық Кеңес Одағы Қарулы күштерінде әртүрлі әскери-саяси қызмет атқарып, қай әскери қызметтің басы-қасында жүрсе де өзінің ерекше адами қасиеттерімен, әскери істің білгірі ретінде көзге түсті. Армия өмірінің бар қиындығында болаттай шыңдалған С.Тауланов 1979 жылдың мамыр айынан бастап 1981 жылдың мамыр айына дейін Ауғанстан жерінде интернационалдық борышын атқаруға қатысты. Отан алдындағы борышын адал атқарғаны үшін ол Кеңестер Одағы Қарулы Күштерінің жоғары наградаларының бірі – III дәрежелі «Отанға қызметі үшін» орденімен марапатталып, оған мерзімінен бұрын подполковник шені берілді. Ауғанстан аумағындағы қызмет ету мерзімі аяқталған соң, Сәбит Сәуменұлы 34 жасында Ленинград әскери округінің мотоатқыштар дивизиясы саяси бөлімінің бастығы болды. Алты жыл абыроймен осында басшылық қызметте болып, тәрбие ісіндегі тәжірибесін кеңейтеді, жас сарбаздарды отансүйгіштік пен ерлікке тәрбиелеудің қыр-сырына қанығады. Білікті офицердің тәрбие ісіндегі жетістіктеріне орай оны Алматы жоғарғы жалпыәскери командалық училищесінің саяси бөлімінің бастығы етіп тағайындайды. Қазақстан тәуелсіздік алған соң Сәбит Сәуменұлын Кеңес Одағының Батыры, генерал-лейтенант Сағадат Кожахметұлы Нұрмағамбетов жаңадан құрылған мемлекеттік Қорғаныс комитетіне бас маман ретінде – Қазақстан Республикасы өңірлік әскери ведомствосы кадрлар басқармасының бастығы қызметіне шақырады. Бұл қиын да жауапкершілігі мол істі ол абыроймен атқарып шықты. 1992 жылдан 1999 жылдың желтоқсан айына дейін, яғни тәуелсіз ел армиясының құрылған күнінен бастап Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің кадр жөніндегі департаментінің бастығы болды. Осы уақытқа дейін Қазақстан Қарулы Күштерінің генералдары, әскери қызметкерлері Сәбит Таулановты жаны жайсаң тұлға ретінде, өздерінің әскери қызмет белестеріне өрлеуіне жол салған, адам тағдырының білгірі ретінде мақтан тұтады, өзгелерге үлгі-өнеге етеді. Сәбит Сәуменұлының мемлекетіміздің әскери мамандарын тәрбиелеуге сіңірген еңбегін Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев жоғары бағалап, 1994 жылы өз қолымен Қазақстан Қарулы Күштерінің алғашқы генералдық погонын тақты. Бұл оны қанаттандыра түсті. Ол енді өзінің ұстаздық қызметін ағарту қызметі саласында жаңа арнаға бұрады. Өмірдің өзі – қозғалыс болса, өмірлік мол тәжірибесін ғылыммен ұштастырады. Ғылыми ізденістің алғашқы жемісі ретінде тарих ғылымдарының кандидаты дәрежесін қорғайды. Ғылым мен тәжірибені ұштастыру ойымен осы уақытта ол толығымен ғылыми ізденіс жолына бет бұрады. Республикалық білім беруді ақпараттандыру орталығы директорының орынбасары, Алматы қаласындағы Қазақ ұлттық аграрлық университетінде тәрбие жұмысы жөніндегі проректор қызметін атқарады. Әскери өмір сабақтарын жас ұрпаққа тәжірибе ретінде жинақтап беру мақсатымен ол педагогика ғылымының қыр-сырына үңіледі, бүгінде Сәбит Сәуменұлы Қазақстан әскери қызметкерлерінің ішіндегі жалғыз әскери педагогика ғылымдарының докторы. Ер адамның қуатын асыратын да, бақытын жандыратын да – ақылды да, сүйікті әйелі.
Сәбит Сәуменұлының сүйікті жары Талиға Төреғалиқызы – жан жарының әскери қызметтегі, өмірдегі қиындығы мен қызығы мол тағдырының бір бөлшегі бола білген аяулы жан, ардақты ана, сүйікті немерелерінің асыл әжесі. Жүрегінің жыры, көзінің нұрындай қос қызы – Жанна мен Саида жоғары білімді мамандар, ата-аналарын Данияр мен Ислам, Томирис пен Айлин атты балдай тәтті немерелерінің қуанышына бөлеуде. Сәбит Сәуменұлы қазіргі кезде әскери бейімдегі «Арыстан» мамандандырылған лицейінің бастығы қызметінде жас ұрпақтың тәрбиесіне зор үлес қосуда. «Арыстан» мамандандырылған лицейі – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бағдарламасындағы білімді дамытудың мақсатты бағытының орындалуы аясында, «Нұрсұлтан Назарбаевтың Білім беру Қоры» Қоғамдық қорының қайырымдылық жобасын іске асыру мақсатында ашылған орта білім беретін республикамыздағы ең беделді лицейлердің бірі. «Арыстан» лицейі әлеуметтік жоба ретінде құрылғандықтан, мұнда білім алып тәрбиеленетін балалар тегін білім алады әрі тіршілік қажеттіліктерімен тегін қамтылған: тамақ тегін беріледі, алты түрлі оқу формасы тегін, материалдық әрі ғылыми базасы жақсы жабдықталған. Интернат типті заманауи оқу орны Қазақстан Республикасының әр облысынан келген 9-11 сынып оқушыларының алтын ұясына, қасиетті достық ордасына айналған. «Елімізге бойына ата-бабамыздың ел мен жерге деген сүйіспеншілік қасиеті дарыған, егеменді елімізге аянбай қызмет ететін, ой өрісі кең, алғыр да жүректі, сауатты да салауатты азаматтар қажет» – деген Елбасы сөзін жүзеге асыратын түрлі бағыттағы оқу орындары елімізде аз емес. Әскери бейімдегі, жаратылыстану бағытында білім беретін «Арыстан» лицейінің қазіргі жасөспірімдердің асыл арманына айналуына әсер еткен іс запастағы генерал-майор, педагогика ғылымдарының докторы Сәбит Сәуменұлының лицейдегі шебер басшылығы еді. Әрбір арыстандық шәкірттің ата-анасының, қамқоршысының аузынан Сәбит Сәуменұлының атына тек алғыс айтылады. Бұл тәжірибелі әскери ұстаздың басшылық еңбегіне берілген нақты халықтық бағалау, халық сүйіспеншілігі десек те болады.
«Тәртіпке бағынған құл болмайды», деген қазақтың даңқты батыры Бауыржан Момышұлының қанатты сөзі арыстандық тәрбиеленушілердің ар-намыс кодексінің қағидаттарының бірі болып табылады. Республикамыздың түкпір-түкпірінен келген, түрлі ортада тәрбиеленген жасөспірімдерді бір идеяға, тәртіпке, бір мүддеге бағындырып, олардың жарқын болашағына жол ашатын сапалы білім мен тәрбие беріп, сан қырлы педагогтар мен әскери қызметкерлерді жұдырықтай жұмылдырып отырған Сәбит Сәуменұлына ұжымының айтар алғысы мол.
Владимир РАЙХЕЛЬ, запастағы полковник
3660 рет оқылды
