Ел намысы таразыға түсер жерде белдесер жiгiт шықпаса, ел иесi ақсақалдар “Уа, жұртым, қазақта қалжа жеген қатын жоқ па” деп қатты назаланған екен. “Өзiңдi-өзiң сыйласаң, жат жанынан түңiлер”, “Қой асығын қорлама, қолайыңа жақса сақа қой” деген даналықты ту етiп ұстаған ата-бабамыз кезiнде қытайдан не қалмақтан, орыстан не қырғыздан жiгiт сатып әкеп намысын қорғатпаған.
Қазiргi қазақ спортына қарап отырып, қазақтың намысын қазақ, тiптi болмаса осы елде туып-өскен спортшылар ғана қорғар күн қашан туар екен деп күйiнесiң. Расында қазақта қалжа жеген қатын жоқ па? Ел намысын қорғайтын атан жiлiк азамат туатын ана қалмағаны ма? Олай болса, кешегi Қажымұқан, Балуан Шолақ, Мәдилер, бүгiнгi Серiк, Жақсылық, Әмин, Дәулет, Ермахан, Бекзат, Илья, (Ильянi мен ешуақытта бөтенге санамаймын. Ол жанымен, жүрегiмен қазақ) Жасұландар қайдан шықты? Күнi кеше өткен Рио Олимпиадасына Қазақстан атынан 14 жалдамалы қатысыпты. 14 алтын әкелдi ме? Жоқ. Сол 14 жалдамалының орнына 14 өзiмiздiң елде өсiп-өнген спортшы барса қалай болар едi? Бүгiн жеңiске жетпесе ертең жетер едi ғой. Сол жалдамалыларға кеткен қыруар ақшаны аямай жұмсап өз жүйрiгiмiздi неге баптамаймыз?
Министрден бастап, спорт саласының басшылары жеңiмпаздың жанына үймелей кетуге шебер. Бiрақ сол спортшының тұғырға дейiнгi жолына, өсу, дайындалу, жаттығуына үңiлiп, зерттеп көрдi ме екен? Болашақ спортшылар қайда жаттығып жатыр, не жеп, не iшiп жүр, тамағы қандай, бапкердiң күйi қандай? Бұл мәселеге олар бас қатырмайды. Бар тындыратыны – анда-санда тексередi. Тексеру келе жатыр дегеннен-ақ жасанды жасыл шыршалар орнатылып, қалы кiлемдер төселiп, аспаздар өмiрi кимеген киiм киiп, оқушылар үйретiлiп, тамақ мәзiрi өзгертiлiп, сөйлейтiн бiр-екi адамды дайындап... Болды. Дайындап қойған бiр-екi спортзал болады. Тексерушiнi соған апарады. Ал ана сасық, кiр, лас жертөлелерде жаттығып жатқандарды, әрине, тексертпейдi.
Әр министр өзi тұрған кезде қандай жолмен болсын көзге түсiп, жетiстiкке жетiп қалуды ойлайды. Өзi кеткен соң “бүл болмаса, күл болсын”. Қазақтың болашағын ойламайды. Сол үшiн де басқа мемлекеттiң даяр спортшысын қыруар ақшаға, ел қаржысына, халық қалтасына сатып ала салады. Ол жеңiске жете қалса, көк туға орап, өтiрiк әнұран айтқызып әлек. Мiне, өстiп елдi алдап келе жатыр.
Қазiргi мәдениет және спорт министрi қазаққа жаны ашитын болса, алдымен қазақтың намысын қазаққа қорғатуы керек. Бүгiн келiп бәйге алып, ертең тайып тұратын келiмсекке емес.
Спорт мектептерiндегi жас спортшылардың жағдайына көңiл бөлiнуi керек. Қазақтың болашағы солар. Бүгiнгiнi емес, болашақты ойлауымыз керек. Тамағы құнарлы ма, жатқан жерi жайлы ма, жаттығу залы жарық, кең, күн сәулесi түсетiн, таза ауа кiретiн жер ме? Заманауи жаттығу құралдары бар ма? Спорт мектептерiне (әсiресе зiлтемiрге) қабылданып жатқандар кiмдер? Бапкерлер ауыл-ауылды аралап жүрiп, атқа мiнiп, аққа тойып өскен, уызына жарыған қыр баласын тауып әкеле ала ма? Әлде “жоғарыдан” түскен қоңырау бойынша қан-сөлi жоқ бозарған бiр бозөкпенi алуға мәжбүр бола ма? Одан қандай зiлтемiршi шығады?
Қайда қазақтың нағыз ұлтжанды, елжанды, намысты марғасқа жiгiттерi? Қайда қазақ бапкерлерi? Шыға алмай жүрсе екен-ау, шығармай жүрмiз ғой. Болмаса зiлтемiрден елге еңбегi сiңген, шәкiртiн де шыңға шығарған, тiптi Илья Ильиндей оғланды баптаған Ержас Болтаев, Дәулет Әдiлғазин, Тойшан Бектемiров кiмнен кем едi. Қайда солар? Бiлiмге де, техникаға да, ақыл мен мiнезге де бай, жүрегiнде қазақ намысы, тамырында қазақ қаны тулап жатқан сондай бапкерлерге тiзгiн берер, сенiм артар кез жеттi емес пе.
Бапкер еңбегi мен беделi неге ескерiлмейдi? Болашақ спортшыны тұмсығынан сыпырып, тұсауын кесiп, балапан күнiнен бабына келтiретiн солар емес пе. Ғылымға жүгiнсек, кез келген қасиет бала бойына тек 14-15 жасқа дейiн ғана қалыптасады екен. Ендеше болашақ спортшының бойына ең шебер әдiс-тәсiлдi, спорттық дағдыны, спорттық мiнез-құлықты қалыптастыратын сол бапкерлер. Бапкер тек бапкер емес, ол балаға әке, аға, ұстаз. Баланы спорттық қана емес, адамгершiлiк мiнез-құлыққа да тәрбиелеп шығаратын сол бапкерлер. Сол бапкерлер кiм?
Олар – азғана жалақыға қанағат етiп, абырой да, атақ та, ақша да қумай, алдындағы баласынан басқада шаруасы болмай, әлдебiр жертөлелерде тынымсыз жаттығу жасатып жатқандар.
Олар – ондаған жылдар тынымсыз еңбектенiп, даяр “өнiмдi” Ни мен түрiк шалына өткiзiп берiп жатқандар.
Олар – шәкiртi жеңiске жеткен кезде де қасында тұрып халыққа көрiне алмайтындар.
Ал бiз спортымыз қарқынды дамыды, төрт құбыламыз түгел деп шiренгенде айыл бауымызды үзiп жiбере жаздаймыз.
Әмина Құрманғалиқызы, сыншы,
жертөледе жаттығып жүрген болашақ зiлтемiршiнiң әжесi.
"Жас Алаш" газеті
34207 рет оқылды
